آشنایی با الگوی چکش

با کاربردهای الگوی چکش در تحلیل تکنیکال آشنا شوید

تحلیل تکنیکال یک رویکرد تحلیل قیمت سهام است که به کمک آن روند قیمت دارایی‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت پیش‌بینی می‌شود. در همین راستا ابزارهای مختلفی برای تحلیل تکنیکال وجود دارد که الگوی چکش یا Hammer یکی از پرکاربردترین الگوها به شمار می‌رود. الگوی چکش زیرمجموعه کندل‌ استیک ها یا همان الگوهای شمعی است. موضوع اساسی در کندل چکش این است که نوسان قیمت در زمان شروع معاملات تا پایان آن‌ها را نشان می‌دهد. نکات مهمی را می‌توان از تحلیلگری به کمک الگوی چکش در تحلیل تکنیکال استخراج کرد. اما الگوی چکش چیست و چه مشخصات ظاهری دارد؟ شیوه کار کردن با این الگو به چه صورت است؟ چه پیام‌هایی از این الگو برای تحلیلگر قابل استخراج است؟ آیا نقاط ضعفی هم می‌توان برای این الگوی تحلیل تکنیکال برشمرد؟ این‌ها سؤالات مهمی است که در ادامه مقاله به طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.

فهرست عناوین مقاله

• 10.1 تحلیل تکنیکال مقدماتی
• 10.2 تحلیل تکنیکال پیشرفته

الگوی چکش چیست و چه مشخصات ظاهری دارد؟

نام‌گذاری الگوی Hammer یا چکش کاملاً به واسطه شکل ظاهری کندل‌ها در این الگو است. در حالت کلی کندل‌های چکش از یک بدنه چهارگوش مربعی تشکیل می‌شوند که به یک میله یا دم بلند در پایین متصل هستند. معمولاً طول این دم متصل حدود 2 تا 3 برابر پهنای بدنه چهارگوش است. از این جهت شکل این کند‌ل‌ها کاملاً مشابه چکش هستند.

به کمک این الگو تحلیلگر می‌تواند تشخیص دهد که یک روند نزولی تغییر جهت داده و یک روند صعودی آغاز شده است. معمولاً در نمودار این چکش‌ها با رنگ‌های سبز یا قرمز دیده می‌شوند که در خصوص اهمیت این رنگ‌ها در ادامه بیشتر توضیح داده می‌شود. اما بدنه و دم هر یک نشان‌دهنده چه مفاهیمی هستند؟

بدنه الگوی چکش نشانه تفاوت بین قیمت باز شدن و بسته شدن یک دارایی در طول مدت معامله در بازار است. این در حالی است که اندازه دم نشان‌دهنده تفاوت بین بالاترین و پایین‌ترین قیمت روز یک دارایی است. نکته مهم این است که کندل‌های چکش همواره در روندهای نزولی قیمت دارایی شکل می‌گیرند اما ایجاد آن‌ها همواره به منزله پایان روند نزولی نیست. بلکه باید فاکتورهای دیگری نیز در این زمینه مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان در خصوص پایان روند نزولی و آغاز یک روند رو به رشد تحلیل درستی ارائه کرد.

نگاهی به فلسفه روانشناسی الگوی چکش در تحلیل تکنیکال

نگاهی به فلسفه شکل‌گیری الگوهای مختلف در بازار می‌تواند در ایجاد درک و شناخت صحیح از آنچه در بازار رخ می‌دهد، مؤثر باشد. این نکته درباره ابزارهای تحلیل تکنیکال که بیشتر مبتنی بر آمار و احتمالات هستند، بیشتر صدق می‌کند. الگوی چکش در تحلیل تکنیکال نیز از این موضوع مستثنی نیست؛ بنابراین لازم است کمی درباره فلسفه و مفاهیم مرتبط با این الگو بیشتر بحث و بررسی صورت بگیرد.

هر روند نزولی قیمت در یک بازار یک روز به پایان می‌رسد. تلاش برای تشخیص این نقطه پایان از این جهت اهمیت دارد که می‌توان موقعیت مناسبی برای ورود به بازار پیدا کرد. شکل‌گیری کندل چکش نیز به عنوان یک نشانه مهم از پایان روند نزولی بازار نشانه بسیار مثبتی به شمار می‌رود.

تشکیل الگوی چکش نشان‌دهنده آن است که قیمت دارایی وارد محدوده حمایتی شده و به این ترتیب خریداران ابتکار عمل را در بازار از فروشندگان گرفته‌اند. شاید یک مثال بتواند تصویر بهتری از کاربرد این الگو به نمایش بگذارد. تصور کنید که بازار آغاز به کار می‌کند و قیمت یک دارایی روند نزولی به خود می‌گیرد.

اما پس از مدتی خریداران به یکباره وارد بازار شده و با خرید سنگین به یکباره روند کاهشی قیمت را به روند افزایشی تغییر می‌دهند. حتی گاهی اوقات قدرت خریداران به حدی زیاد است که قیمت پایانی پس از یک افت شدید مجدداً اوج گرفته و به نزدیکی قیمت بازگشایی می‌رسد.

چه نشانه‌هایی اعتبار الگوی چکش را افزایش می‌دهد؟

در تحلیل تکنیکال باید به دنبال راه‌هایی برای بررسی میزان اعتبار نتایج به دست آمده بود. الگوی چکش زمانی از اعتبار بالایی برخوردار است که چند نشانه به وقوع بپیوندد که عبارت‌اند از:

1. انتهای دم الگو نشان‌دهنده محدوده حمایتی قیمت دارایی است. توجه به این نکته ضروری است که هرچه طول این دم بالاتر باشد، بدون شک اعتبار این الگو بیشتر خواهد بود.
2. یکی دیگر از نشانه‌هایی که موجب افزایش اعتبار الگوی چکش است، شکل‌گیری 3 کندل نزولی پیش از چکش است. منظور از کندل نزولی، آن است که سطح قیمتی کندل پایین‌تر از کندل قبلی خود باشد.
3. مهر تأیید بر کندل چکش زمانی می‌خورد که کندل‌های بعد از آن کاملاً حالت صعودی به خود بگیرند.

با وجود سه نکته‌ای که در بالا اشاره شد، نمی‌توان با الگوی چکش به تنهایی برای خرید و فروش سهام استفاده کرد و باید به کمک سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال نسبت به صحت و اعتبار نتایج اعتماد بیشتری حاصل نمود.

انواع کندل چکش به چند دسته تقسیم می‌شود؟

تا اینجا بررسی شد که الگوی چکش چیست. در ادامه لازم است تا نسبت به بررسی انواع کندل چکش در تحلیل تکنیکال بحث و بررسی صورت بگیرد. همان‌طور که اشاره شد این کند‌ها به دو صورت سبزرنگ و قرمزرنگ در نمودارها ظاهر می‌شوند. دسته‌بندی کندل‌های چکش نیز بر همین مبنی به دو دسته صعودی و نزولی انجام می‌شود که عبارت‌اند از:‌

1- کندل چکش صعودی

کندل صعودی نشان‌دهنده آن است که قیمت یک سهم در پایان معاملات بالاتر از قیمت آن در هنگام بازگشایی در همان روز بوده است. کندل‌های صعودی در نمودار به رنگ سبز مشخص می‌شوند. از نظر مفهومی، کندل چکش در روند صعودی نشان‌دهنده آن است که خریداران به حدی قدرتمند بودند که نه‌تنها ابتکار عمل را از دست فروشندگان خارج کرده‌اند، بلکه با خرید بسیار سنگین قیمت سهام را بالاتر از زمان بازگشایی آن در ابتدایی روز رسانده‌اند.

2- کندل چکش نزولی

کندل چکش قرمز رنگ در نمودار به نام کندل چکش نزولی شناخته می‌شود که نشان‌دهنده آن است که با وجود تضعیف فروشندگان، باز هم قیمت سهام پایین‌تر از قیمت آن در زمان بازگشایی بسته شده است. در عمل وقتی الگوی چکش نزولی رخ می‌دهد، نشان‌دهنده آن است که با وجود آنکه خریداران موفق شده‌اند روند نزولی را به صعودی تغییر دهند، اما هنوز آن‌قدر خرید صورت نگرفته است که قیمت پایانی سهام به بالاتر از زمان بازگشایی آن در ابتدای روز برسد.

ایجاد الگوی چکش نزولی در یک روند صعودی در بازار نشانه چیست؟

گاهی اوقات ممکن است در جریان یک روند صعودی قیمت در بازار، به یکباره کندل چکش نزولی شکل بگیرد. این کندل نشان‌دهنده قدرت فروشندگان در مسیر صعودی است. در واقع فروشندگان موفق شده‌اند فشار عرضه را افزایش داده و در نتیجه قیمت سهام را به پایین‌تر از قیمت بازگشایی آن برسانند. اما مجدداً خریداران با خرید‌های خود مانع از افت قیمت شدید سهام شده‌اند.

به هر ترتیب هر زمان کندل چکش در انتهای روند صعودی شکل گرفت، می‌تواند به عنوان نشانه‌ای برای قدرتمند بودن فروشندگان تلقی شود. به این ترتیب ممکن است در آینده نزدیک روند صعودی متوقف شود و فروشندگان ابتکار عمل را در بازار به دست بگیرند.

آموزش استفاده از الگوی چکش در تحلیل تکنیکال

آنچه تا اینجا در مطالعه این مقاله روشن شد، این است که الگوی چکش در تحلیل تکنیکال، یک الگوی امیدوارکننده و به نوعی نشانه رشد بازار است که در انتهای یک روند نزولی به وجود می‌آید. البته یک معامله‌گر حرفه‌ای با مشاهده این الگو در نمودار قیمت دارایی بلافاصله اقدام به خرید نمی‌کند؛ بلکه آن را به عنوان نشانه‌ای برای بررسی سایر عوامل مؤثر قلمداد می‌کند.

به عنوان مثال می‌توان با بررسی اندیکاتور rsi مشخص نمود که آیا سهم در منطقه اشباع فروش قرار دارد یا خیر. اگر این اندیکاتور عدد کمتر از 30 را به نمایش گذاشت، اعتبار کندل چکش افزایش پیدا می‌کند.

نکته مهم دیگر آن است که شاید الگوی چکش نشانه آغاز یک روند صعودی باشد، اما به هیچ عنوان مشخص نمی‌کند که این افزایش قیمت تا چه زمانی ادامه خواهد آشنایی با الگوی چکش داشت؛ بنابراین اینجا اهمیت استفاده از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال برای رسیدن به یک دید جامع در خرید سهام بسیار مؤثر و مهم است.

آیا استفاده از الگوی چکش محدودیت دارد؟

الگوی چکش در تحلیل به روش پرایس اکشن بسیار کاربردی هستند و نقش مهمی در رسیدن به نتایج مثبت از این شیوه تحلیل تکنیکال دارند. اما دو نکته مهم در خصوص این الگو وجود دارد که می‌توان به عنوان محدودیت‌های پیرامون کندل چکش مطرح نمود. این محدودیت‌ها عبارت‌اند از:

1. شاید تصمیم‌گیری مبتنی بر کندل چکش کار چندان منطقی نباشد؛ چرا که به تنهایی نشان‌دهنده تغییر روند قیمت سهام از نزولی به صعودی نیست و باید فاکتورهای متعدد دیگری نیز در کنار آن مورد ارزیابی قرار بگیرد.
2. به هیچ عنوان هدف قیمتی توسط کندل‌های چکش تعیین نمی‌شود. در واقع معامله‌گر نمی‌تواند به کمک این کند‌ل‌ها متوجه شود که روند صعودی تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند و برای تعیین حد ضرر یا سود باید از ابزارهای دیگر استفاده کند.

منظور از الگوی چکش وارونه چیست؟

از نظر مفهوم و عملکرد تفاوتی بین کندل چکش و چکش وارونه وجود ندارد و هر دو آن‌ها نشان‌دهنده یک الگوی بازگشت صعودی هستند که در انتهای یک روند نزولی شکل می‌گیرد.

اما از نظر شکل ظاهری الگوی چکش وارونه یا الگوی چکش تفاوت دارد. در کندل چکش، بدنه در بالا تشکیل شده و یک دم در پایین آن شکل می‌گیرد. در حالی که در کندل چکش وارونه، بدنه در پایین تشکیل می‌شود و به جای دم یک شاخ در بالای آن وجود دارد که طول آن 2 تا 3 برابر بدنه است. البته گاهی اوقات ممکن است یک دم خیلی کوچک نیز وجود داشته باشد که کاملاً قابل اغماض است و می‌توان آن را نادیده گرفت. تقریباً تمام آنچه در خصوص کندل چکش اشاره شد، درباره کندل چکش وارونه نیز عیناً صادق است.

سؤالات متداول

آیا کندل چکش وارونه در روند‌های صعودی نیز ایجاد می‌شود؟

خیر؛ الگوی چکش وارونه برخلاف کندل چکش صرفاً در روندهای نزولی ایجاد می‌شود.

آیا می‌توان کندل چکش را به عنوان مبنای تصمیم‌گیری برای خرید سهام قرار داد؟

خیر؛ این الگو به هیچ عنوان به تنهایی نشانه تغییر روند در قیمت سهام نیست و باید سایر ابزارهای تحلیلی را نیز در کنار آن مورد استفاده قرار داد.

کلام پایانی

در این مقاله بررسی شد که الگوی چکش چیست و چه کاربردی در تحلیل تکنیکال دارد. در مجموع تحلیل تکنیکال ابزارهای مختلفی را در اختیار تحلیلگران قرار می‌دهد تا به کمک آن بتوانند سود خود در معامله‌ها را افزایش داده و زیاد خود را به حداقل برسانند. دو دوره آموزشی تحلیل تکنیکال مقدماتی و پیشرفته در کلینیک سرمایه در اختیار شما قرار دارد که به کمک آن می‌توانید از صفر تا صد هر آنچه برای تحلیل تکنیکال به آن نیاز دارید را بیاموزید.

کندل چکش چیست؟ + الگوی چکش معکوس، اعتبار و تایید

کندل چکش یکی از محبوب‌ترین الگوهای بازگشتی Candlestick است که نسبت به الگوی چکش معکوس یا وارونه سیگنال معتبرتری صادر می‌کند. تشکیل الگوی تک کندلی Hammer در انتهای یک روند نزولی، می‌تواند بیانگر شروع یک روند صعودی باشد. اگر شما هم جزء علاقه‌مندان معامله بر اساس پرایس اکشن هستید قطعا آشنایی با الگوهای کندل استیک جزء قدم‌های اولیه برای شماست. تمامی این الگوها در ظاهر چیزی جزء یک تعریف ساده نیستند اما اگر با مفاهیم آن آشنا شوید به درک مطلوبی از احساسات تریدرها و روانشناسی بازار خواهید رسید. برای مثال اگر یک کندل شامل بدنه‌ای کوتاه و سایه پایینی بلند باشد به آن کندل چکش می‌گوییم. در ادامه مفاهیمی از همین تعریف ساده را خدمت شما تشریح می‌کنیم تا متوجه شوید که آموزش تحلیل تکنیکال نیازمند درک عمیق اصول و مفاهیم است نه صرفا یادگیری تعاریف. خواهشا خط به خط این مقاله را با دقت مطالعه بفرمایید.

کندل چیست؟

همانطور که در مقالات قبلی گفته شد 3 نوع نمودار معروف در تحلیل تکنیکال وجود دارد: خطی، میله‌ای و شمعی. کندل‌ها به عنوان اجزاء تشکیل‌دهنده نمودارهای شمعی – ژاپنی، شامل 4 داده قیمتی “Close, Open, High, Low Price” هستند. شکل زیر مفهوم کندل‌ها را نشان می‌دهد که شامل بدنه (Body) و سایه (Shadow) است. تفاوت در طول بدنه و سایه به همراه رنگ بدنه کندل‌ها، باعث شکل‌گیری الگوهای مختلف Candlestick می‌شود. در واقع اگر مفهوم Candle را بدرستی درک کنید حتی نیازی به یادگیری انواع الگوهای کندل استیک ندارید! چرا که الگوهای مختلف صرفا بیانگر ویژگی‌ها و مفاهیم کندل ها هستند.

کندل چکش (Hammer) چیست؟

کندل چکش یکی از معروف‌ترین الگوهای بازگشتی صعودی است. بدین‌صورت که تشکیل آن در انتهای یک روند نزولی می‌تواند نوید اتمام روند نزولی و شروع رشد قیمت باشد. دقت بفرمایید که الگوی Hammer باید در انتهای یک روند نزولی شکل بگیرد. مشخصات ظاهری این الگو به صورت زیر است:

1. بدنه کندل کوچک است.
2. سایه پایینی بلند است. (حداقل 2 تا 3 برابر بدنه کندل)
3. سایه بالایی خیلی کوتاه است یا اصلا وجود ندارد.
4. رنگ بدنه می‌تواند هم سبز باشد هم قرمز. (کندل چکش قرمز قدرت برگشتی کمتری دارد)

دلیل نامگذاری آن به “چکش – Hammer” بخاطر شکل ظاهری آن است که دقیقا تداعی کننده یک چکش واقعی است!

مفهوم الگوی کندل استیک چکش

بلند بودن سایه پایینی بیانگر این نکته است که فروشندگان در طول بازار تلاش می‌کنند در قیمت‌های پایین‌تری اقدام به فروش کنند. اما نزدیک بودن قیمت پایانی به قیمت آغازین نشان می‌دهد که این تلاش ناموفق بوده و خریداران با معامله در قیمت‌هایی نزدیک به قیمت آغازین، قدرت بیشتر خود را نشان می‌دهند. در واقع تریدرها به کاهش بیشتر قیمت اعتقادی ندارند و امیدوارند این نقطه به عنوان کف حمایتی باشد.

سوال: الگوی چکش در روند صعودی بیانگر این نکته است که تریدرها به افزایش بیشتر قیمت اعتقادی ندارد؛ دقیقا برعکس مفهوم کندل چکش در روند نزولی! چرا؟! پاسخ این پرسش در درک صحیح Candle است که در ادامه همین مقاله خدمت شما ارائه می‌شود اما قبل از مطالعه خودتان تحلیل کنید.

اعتبار و تایید الگوی Hammer

• رنگ بدنه از اهمیت چندانی برخوردار نیست! در واقع بدنه کندل چکش هم می‌تواند سبز باشد هم قرمز! اما بدنه سبز بیانگر قدرت بیشتر این الگوی بازگشتی است. کندل Hammer با سایه پایینی بلندتر به همراه رنگ بدنه سبز، سیگنال صعودی قوی‌تری صادر می‌کند.
• تشکیل کندل چکش در کف و حوالی محدوده حمایتی باعث افزایش اعتبار و دقت این الگو می‌شود.
• افزایش حجم معاملات هنگام تشکیل این الگو می‌تواند بر اعتبار آن بیفزاید. در این شرایط احتمال بازگشت روند نزولی قوت بیشتری می‌گیرد.
• هنگام مشاهده الگوی چکش منتظر بمانید تا کندل بعدی شکل بگیرد. اگر با قیمتی بالاتر از قیمت پایانی کندل چکش بسته شود تاییدکننده آن خواهد بود. در واقع اگر قیمت‌ها بعد از الگوی چکش، گارد صعودی نگیرند این الگو فاقد اعتبار خواهد بود.

تذکر: دوباره یادآوری می‌کنیم که الگوی Hammer بایستی در انتهای روند نزولی (Downtrend) مشاهده شود در غیر اینصورت فاقد اعتبار به عنوان الگوی برگشتی صعودی است.

نکته: حتی در صورت تایید الگوهای کندل استیک، بهتر است از ابزارهای دیگر تحلیل تکنیکال مثل خط روند و سطوح حمایت و مقاومت، اندیکاتور و… کمک گرفت. در واقع هیچ کدام از الگوهای Candlestick توانایی تعیین هدف قیمتی (Target) را ندارند و صرفا می‌توانند به عنوان سیگنال خرید و فروش مورد استفاده قرار بگیرند. بنابراین استفاده از سایر ابزارهای تحلیلی در کنار این الگوها ضروری است.

انواع کندل چکش

مدنظر داشته باشید که چیزی به اسم “کندل چکش صعودی و یا نزولی” نداریم! این تعاریف در واقع ترجمه‌های غلطی از مقالات انگلیسی (Bullish – Bearish Hammer) هستند که در سایت‌های فارسی درج شده است! بعضی مقالات انگلیسی عبارت Bearish Hammer را به عنوان نامگذاری الگوی “Hanging Man” درنظر گرفته‌اند که این مترادف‌سازی هم درست نیست. بهتر است خودتان را درگیر این نامگذاری‌ها نکنید. بنابراین کندل چکش هیچ انواع خاصی ندارد!

تذکر: اگر کندل چکش در انتهای روند صعودی تشکیل شود اسم این الگو “Hanging Man” خواهد بود نه “Hammer” و یا “Bearish Hammer”. در ادامه به تفاوت این دو الگو بیشتر خواهیم پرداخت.

تفاوت کندل چکش و مرد به دار آویخته

همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید هیچ تفاوت ظاهری بین کندل چکش (Hammer) و مرد به دار آویخته (Hanging Man) وجود ندارد! حتی هیچ اجباری به سبز یا قرمز بودن رنگ بدنه کندل وجود ندارد. البته کندل چکش سبز و Hanging Man قرمز از قدرت بیشتری برخوردار هستند ولی لزومی در کار نیست. هر دو جزء الگوهای بازگشتی CandleStick هستند اما تفاوت اصلی در روند قیمتی قبل از شکل‌گیری آنهاست. در واقع الگوی Hammer در انتهای روند نزولی و Hanging Man در انتهای روند صعودی تشکیل می‌شوند. بنابراین کندل چکش یک الگوی بازگشتی صعودی و Hanging Man یک الگوی بازگشتی نزولی است.

کندل چکش سبز در روند صعودی، همان الگوی Hanging Man است که قدرت بازگشتی کمتری نسبت به بدنه قرمز دارد. دقت بفرمایید فریب رنگ بدنه سبز آن‌را نخورید! این الگو هم برگشتی نزولی است.

می‌توانید به این پرسش پاسخ دهید که چرا الگوی چکش و مرد اعدامی با شکل ظاهری یکسان، سیگنال کاملا متفاوت و دقیقا عکس یکدیگر (یکی صعودی و دیگری نزولی) صادر می‌کنند؟! در واقع چرا اولی بیانگر غلبه قدرت خریداران بر فروشندگان است و دومی بیانگر قدرت بیشتر فروشندگان نسبت به خریداران؟! در مقاله‌ای جداگانه به مفهوم الگوی کندل استیک Hanging Man و پاسخ این پرسش خواهیم پرداخت.

نکته: کندل دوجی سنجاقک از نظر مشخصات ظاهری و نوع سیگنال مشابه الگوی چکش است. تنها تفاوت کوچکی در بدنه Candle دارند. در واقع دوجی سنجاقک تقریبا فاقد بدنه است اما Hammer می‌تواند بدنه کوچکی داشته باشد.

تذکر: الگوی چکش به پین بار صعودی معروف است. کندل Pin Bar یکی از مهمترین الگوهای پرایس اکشن است.

کندل چکش معکوس (Inverted Hammer)

الگوی چکش معکوس یا وارونه بدین‌صورت است که سایه بالایی کندل دو تا سه برابر بدنه شمع است و سایه پایینی طول بسیار کوتاهی دارد. الگوی چکش وارونه نیز در انتهای روند نزولی شکل می‌گیرد و جزء الگوهای برگشتی صعودی است. دقت بفرمایید کندل Inverted Hammer اعتبار کمتری نسبت به الگوی Hammer دارد و سیگنال‌های قابل اعتمادی صادر نمی‌کند! همچنین کندل چکش قرمز معکوس کمترین قدرت را بین الگوهای چکش دارد.

تفاوت الگوی چکش وارونه و ستاره ثاقب

کندل Shooting Star (ستاره ثاقب) از نظر مشخصات ظاهری دقیقا مشابه الگوی Inverted Hammer است. تنها فرق بین چکش معکوس و ستاره ثاقب این است که کندل Shooting Star به عنوان یک الگوی برگشتی نزولی، در انتهای روند صعودی شکل می‌گیرد. اما چکش وارونه در انتهای روند نزولی، بیانگر شروع صعود قیمت‌هاست.

اهمیت تایم فریم در الگوهای کندل استیک

در مقالات قبلی به اهمیت انتخاب تایم فریم مناسب در تحلیل تکنیکال پرداختیم. اگر جزء تریدرهای پرایس اکشن هستید قطعا استفاده از مولتی تایم فریم باعث افزایش دقت و اعتبار بیشتر تحلیل شما می‌شود. در چارت M30 هر کندل بیانگر اطلاعات قیمتی 30 دقیقه قبل و در نمودار H1 (1 ساعته) هر کندل شامل اطلاعات قیمتی 1 ساعت قبل است. بنابراین ترکیب هر 2 کندل در نمودار M30 بیانگر 1 کندل در چارت H1 است.

اهمیت این موضوع ساده زمانی مشخص می‌شود که 2 کندل کنار یکدیگر نشان‌دهنده هیچ الگوی خاصی نباشند اما با ترکیب آنها در قالب 1 کندل، یک الگوی Candlestick خواهیم داشت! بنابراین تحلیل همزمان نمودار در تایم فریم بالاتر می‌تواند باعث تشخیص الگوهای کندل استیکی شود که شاید در چارت اصلی قابل مشاهده نباشد.

یک نکته دیگر در بطن مفاهیم پاراگراف قبلی وجود دارد! بخاطر دارید ابتدای این مقاله به شما گفتم “اگر مفهوم کندل‌ها را درک کنید دیگر نیازی به دانستن الگوهای Candlestick ندارید” این نکته در اینجا کاملا مشهود است. وقتی چند کندل را کنار یکدیگر مشاهده می‌کنید باید توانایی تشخیص و استخراج الگوهای شمعی – ژاپنی از دل آنها را داشته باشید! البته آشنایی با الگوهای مشهور و پرکاربرد می‌تواند باعث افزایش سرعت تحلیل شما شود اما از تحلیل مفاهیم موجود در این الگوها غافل نشوید!

اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث الگوهای کندل استیک را دارید به شما توصیه می‌کنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون الگوهای کندل استیک در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارس‌سهام باشید.

الگوی چکش (Hammer Pattern) و چکش وارونه ؛ معرفی به همراه آموزش استفاده

دو الگوی چکش و چکش وارونه کاربرد بسیاری در نمودارها دارد و استفاده از آنها می‌تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار کاربران و سرمایه‌گذاران بازار قرار دهد. این دو الگو را می‌توان در وب سایت‌های تحلیلی مانند تریدنیگ ویو (Tradingveiw) استفاده کرد و از مزایای آن سود برد. در این مقاله به معرفی دو الگوی چکش و چکش وارونه در تحلیل تکنیکال می‌پردازیم.

الگوی چکش (Hammer Pattern) چیست؟

چکش یک الگوی قیمت در نمودار شمعی است. این الگو زمانی اتفاق می‌افتد که یک رمز ارز به میزان قابل‌توجهی پایین‌تر از نقطه آغازین آن معامله ‌شود، اما در بازه زمانی نزدیک به قیمت آغازین بسته ‌شود. این الگو یک کندل چکشی شکل را تشکیل می‌دهد که در آن سایه پایین حداقل دو آشنایی با الگوی چکش برابر اندازه بدنه واقعی است و نشان دهنده سطوح حمایتی یا مقاومتی است. بدنه کندل نشان دهنده تفاوت بین قیمت باز و بسته شدن است در حالی که سایه، قیمت‌های بالا و پایین را برای دوره نشان می‌دهد.

الگوی چکش چگونه کار می‌کند؟

الگوی چکش پس از کاهش قیمت یک ارز اتفاق می‌افتد. الگوی چکش نشان می‌دهد بازار در تلاش است تا کف قیمت را تعیین کند. چکش‌ها نشانه تسلیم بالقوه فروشندگان برای تشکیل یک کف قیمت هستند. چکش‌ها زمانی بیشترین تاثیر را دارند که حداقل سه یا چند کندل در حال کاهش قبل از آنها باشند. الگوی چکش باید شبیه “T” روی نمودار باشد. T نشان دهنده پتانسیل یک کندل چکشی است.

اگر کندل بعدی چکش بالاتر از قیمت بسته شدن چکش، بسته آشنایی با الگوی چکش شود به اصطلاح تایید اتفاق می‌افتد. در حالت ایده آل این کندل تایید، پتانسیل خرید را نشان می‌دهد. معامله‌گران معمولاً به دنبال وارد کردن موقعیت‌های خرید یا خروج از موقعیت‌های کوتاه در خلال کندل تایید یا بعد از کندل تأیید هستند.

چکش‌ها معمولاً به صورت جداگانه استفاده نمی‌شوند. معامله‌گران اغلب از تحلیل قیمت یا روند یا شاخص‌های فنی برای تأیید بیشتر الگوهای کندل استفاده می‌کنند. الگوی چکش در تمام تایم فریم‌ها از جمله نمودارهای یک دقیقه‌ای، نمودارهای روزانه و نمودارهای هفتگی رخ می‌دهند.

کندل چکشی (Hammer candlestick) چیست؟

کندل چکشی یکی از انواع استراتژی معاملاتی ارز دیجیتال که شبیه یک “T” است که به موجب آن، روند قیمت یک ارز به زیر قیمت اولیه خود می‌رسد و سایه طولانی پایین‌تری را نشان می‌دهد. الگوهای کندل چکشی پس از کاهش قیمت ارز و معمولاً طی سه روز معاملاتی رخ می‌دهند. آنها اغلب سیگنال‌هایی برای الگوی معکوس در نظر گرفته می شوند.

نمودار کندل چکش، نشان دهنده چیست؟

کندل چکشی یک الگوی معاملاتی صعودی است که ممکن است نشان دهنده این باشد که یک ارز به کف قیمت خود رسیده است و برای تغییر روند در موقعیت قرار گرفته است. کندل چکشی نشان می‌دهد که فروشندگان وارد بازار شده و قیمت را پایین می‌آورند. مهم این است که برگشت قیمت صعودی باید تایید شود، به این معنی که کندل بعدی باید بالاتر از قیمت بسته شدن قبلی چکش، بسته شود.

الگوی چکش وارونه (Inverted Hammer Pattern) چیست؟

همانطور که از نامش پیدا است، الگوی چکش وارونه یک چکش برعکس روی نمودار تحلیلی است. این الگو، یک سایه بلند روی نمودار تشکیل می‌دهد. این پترن همیشه در انتهای یک روند نزولی رخ می‌دهد که نشان دهنده تغییر روند قریب الوقوع است. شکل گیری کندل چکش وارونه عمدتاً در پایین روندهای نزولی رخ می‌دهد و می‌تواند به عنوان هشداری درباره الگوی برگشت صعودی عمل کند.

نحوه تشخیص الگوی چکش وارونه

برای شناسایی الگوی چکش وارونه می‌توان از معیارهای زیر استفاده کرد:

• کندل باید پس از یک روند نزولی رخ دهد
• سایه بالایی باید حداقل دو برابر ارتفاع بدنه کندل باشد
• سایه پایین یا نباید وجود داشته باشد یا خیلی کوچک باشد
• بدنه باید در انتهای پایین محدوده معاملاتی قرار گیرد

به طور خلاصه، الگوی چکش وارونه در طول یک روند نزولی با سایه بالایی طولانی رخ می‌دهد که منعکس کننده تلاش برای قیمت‌های بالاتر است.

نحوه استفاده از الگوی چکش وارونه

شکل گیری کندل چکش وارونه عمدتاً در پایین روندهای نزولی رخ می‌دهد و می‌تواند به عنوان هشداری در مورد معکوس شدن روند عمل کند.

• هر چه سایه بالایی طولانی‌تر باشد، احتمال برگشت بیشتر است.
• یک فاصله کمتر از بسته شدن کندل قبلی، بازگشت قوی‌تری را ایجاد می‌کند.
• حجم زیاد در لحظه‌ای که چکش معکوس رخ می‌دهد، احتمال وقوع افزایش قیمت را افزایش می‌دهد.
• بدنه سفید دارای جهت گیری صعودی است. یک بدنه سیاه دارای جهت گیری نزولی است.
• این الگو یک هشدار در مورد تغییر احتمالی قیمت است.

معایب الگوی چکش وارونه

هیچ الگوی ایده آلی وجود ندارد که در هر زمان و در هر شرایطی کار کند. الگوی چکش وارونه نیز از این قاعده مستثنی نیست. تشخیص این الگو کار سختی نیست. چکش وارونه یک شکل قابل تشخیص را در نمودار نشان می‌دهد و نمی توان آن را با الگوهای دیگر اشتباه گرفت.

اما نقطه ضعف اصلی در همه استراتژی‌ها و سناریوها این است که ممکن است الگو بدون دلیل شکست بخورد. کندل چکش وارونه ممکن است سیگنالی از یک جهش کوتاه مدت باشد. معامله‌گران کم تجربه می‌توانند این الگو را با نوع نزولی آن که به Shooting Star معروف است، اشتباه بگیرند چرا که شباهت‌های بسیاری از لحاظ ظاهری با یکدیگر دارند.

نکات کلیدی استفاده از الگوی چکش وارونه

وقتی با استفاده از الگوی چکش وارونه شروع به تجزیه و تحلیل تکنیکال یک ارز می‌کنیم، جنبه‌های خاصی وجود دارد که باید به دنبال آنها باشیم.

تایید الگو چکش وارونه

معیارهای تایید خاصی وجود دارد که معامله‌گران باید هنگام انجام معامله با استفاده از کندل چکش معکوس در نظر بگیرند. معامله گر ابتدا باید بررسی کند که طول سایه بالایی بیش از دو برابر بدنه واقعی است. اگر شکل‌گیری الگوی چکش‌ وارونه با شکاف پایین‌تر از کندل روز آشنایی با الگوی چکش قبل اتفاق بیفتد، احتمال برگشت قوی‌تر است. همچنین حجم معاملات باید در روز شکل گیری الگوی کندل چکش وارونه بالا باشد. حجم بالا به معنای ورود خریداران به بازار و اعمال فشار بر افزایش قیمت ارز است.

روانشناسی الگوی چکش وارونه

روند قبلی ارز باید روند نزولی باشد، به این معنی که قیمت ها باید به پایین ترین حد خود برسند و فشار فروش توسط فروشندگان برای کاهش قیمت اعمال شود. وقتی کندل چکش وارونه شکل می‌گیرد، نشان می‌دهد که بازار صعودی است.

شباهت با سایر الگوها

معامله‌گران اغلب الگوی چکش وارونه با Shooting Star اشتباه می‌گیرند. اما باید توجه داشت که الگوی چکش وارونه پس از روند نزولی رخ می‌دهد در حالی که Shooting Star پس از یک روند صعودی اتفاق می‌افتد.

دو ابزار مناسب برای معامله

الگوی چکش و چکش وارونه هر دو الگوهای معکوس صعودی هستند که در پایان یک روند نزولی رخ می‌دهند. در نتیجه، هر دو وارونه یک برگشت قریب الوقوع و تغییر جهت روند را نشان می‌دهند. نکته مهم اما این است که هر دوی این الگوها، احساسات بازار و هیجانات آن را نشان می‌دهد و نمی‌توان به عنوان ابزاری صرف از آن استفاده کرد. بلکه در کنار سایر الگوها و تحلیل‌ها می‌تواند برای سرمایه‌گذاران مفید باشد.

کاربرد الگوی چکش و کندل چکش معکوس در تحلیل تکنیکال

کندل چکش معکوس یا برعکس، یک الگوی کاربردی در تحلیل تکنیکال است و می‌توان آن را مشابه الگو شمعی چکش دانست، البته با این تفاوت که در الگوی چکش برعکس، سایه بالایی بلندتر و سایه آشنایی با الگوی چکش پایینی کوتاه‌تر است. حال در ادامه الگوی چکش معکوس (Inverted Hammer) را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بتوانید در ادامه هنگام تحلیل تکنیکال از آن استفاده کنید.

ویژگی‌های کندل چکش معکوس

1. پیش از هر چیزی باید بدانید که کندل چکش معکوس یک الگوی بازگشتی است که باعث افزایش قیمت می‌شود. این الگو انتهای یک حرکت نزولی تشکیل می‌شود و برای تشکیل آن باید حداقل سه کندل در دسترس باشد تا چکش معکوس در انتهای آن به وجود آید.
2. بدنه کندل چکش برعکس معمولا کوچک است، اما دقت داشته باشید که کوچکی بدنه بیش‌ازحد نباشد. در حقیقت بدنه نباید به‌اندازه یک خط باشد یا اصلا بدنه‌ای دیده نشود؛ چراکه در این حالت الگوی دیگری شکل می‌گیرد.
3. سایه بالایی کندل چکش وارونه باید بلند باشد. سایه پایینی برای این کندل شکل نمی‌گیرد یا اگر هم شکل گیرد، طول بسیار کوتاهی خواهد داشت.
4. برای آن که یک کندل الگوی چکش برعکس داشته باشد، طول بدنه آن باید حداکثر معادل نصف طول کل کندل باشد.

الگوی چکش نزولی و صعودی در تحلیل تکنیکال به چه معناست؟

زمانی که الگوی چکش نزولی در روند صعودی تشکیل شود، نشان‌دهنده این است که قدرت عرضه توسط فروشندگان بالا رفته، در حقیقت فروشندگان با توجه به فروش‌هایی که دارند، نرخ و قیمت را کاهش می‌دهند، اما از طرفی خریداران با خریدهایی که انجام می‌دهند، از پایین آمدن بیش‌ازحد قیمت جلوگیری می‌کنند. در نهایت قیمت پایین‌تر از قیمت باز شدن کندل بسته می‌شود. الگوی چکش صعودی نیز نشان‌‌دهنده قدرت فروشندگان است.

ویژگی‌های کندل چکش (Hammer)

Hammer از دیگر الگوهای کندلی پرکاربرد است. این کندل در روند نزولی نشان‏‌دهنده ضعف در فروشندگان و قدرت در خریداران است. در حقیقت می‌توان گفت این کندل نشانه‌ای از بازگشت روند است. از جمله ویژگی‌هایی که می‌توان برای الگوی چکش در نظر گرفت، باید به داشتن یک بدنه کوچک در بالا و سایه بلند در زیر بدنه اشاره کرد. دقت داشته باشید که در این الگو، سایه پایینی باید حداقل دو برابر بدنه کندل باشد.

نحوه رفتار قیمت هنگام شکل‌گیری الگوی چکش

الگوی چکش را می‌توان به توپی تشبیه کرد که درون ظرفی پر از پنبه می‌افتد و سپس با سرعت بسیار زیاد به بالا پرتاب می‌شود. اتفاقی که در این کندل نیز رخ می‌دهد، به آشنایی با الگوی چکش همین شکل است. در ابتدای تشکیل کندل با ریزش سهم و در ادامه حمایت خریداران و صعود قیمت در همان بازه زمانی مواجه خواهید شد. توجه داشته باشید که دم بلند الگوی چکش، درواقع بالا و پایین شدن قیمت در یک محدوده را نشان می‌‌دهد.

الگوی مرد به دار آویخته

الگوی مرد به دار آویخته (hanging man) یک الگوی ژاپنی به شمار می‌آید. این الگو که یک الگوی تغییر روند نزولی است، روی یک خط مقاومت یا بالای یک روند صعودی تشکیل می‌شود. به نوعی دیگر، زمانی که قیمت روند صعودی طی می‌کند و این الگو به وجود می‌آید، نشان می‌دهد که تعداد فروشندگان به‌مرور در حال غلبه بر تعداد خریداران است.

الگوی چکش

الگوی چکش (Hammer) و الگوی مرد به دار آویخته (hanging man) از نظر ظاهر دقیقا به یکدیگر شبیه هستند، اما معانی آن‌ها بسته به عملکرد حرکات قیمتی با یکدیگر تفاوت دارند. از جمله شباهت‌های این دو الگو می‌توان به بدنه قلمی و زیبایی که به رنگ سیاه یا سفید دارند اشاره کرد. همچنین سایه‌های بلند در این دو الگو در قسمت پایین و سایه‌های کوتاه در قسمت بالا تشکیل می‌شوند، البته گاهی اوقات قسمت بالا سایه‌ای ندارد.

نشانه‌های شناسایی الگوی مرد به دار آویخته

• سایه پایینی در الگوی مرد به دار آویخته، بلند است و طول آن به سه برابر بدنه اصلی می‌رسد.
• سایه بالایی در این الگو تشکیل نمی‌شود یا در صورت تشکیل بسیار کوچک است.
• بدنه این الگو دو رنگ سفید یا سیاه دارد که این رنگ در ماهیت الگو اهمیت ندارد، اما الگوی سفید در مقایسه با الگوی سیاه ضعیف‌تر است.

دلیل شکل‌گیری کندل مرد به دار آویخته در نمودار تحلیل تکنیکال

زمانی که رنگ بدنه الگوی مرد به دار آویخته قرمز یا تیره شود، نشان می‌دهد که قیمت پایانی نتوانسته به قیمت ابتدایی کندل برسد. در حقیقت اتفاقی که در این کندل رخ می‌دهد، این است که بازار روند صعودی دارد و قیمت در بالاترین حالت ممکن است. در ادامه به دلیل فشارهایی که از فروش ایجاد می‌شود، قیمت به پایین‌ترین حد قیمت در روز می‌رسد که در این شرایط نیز دوباره خریداران با خریدهایی که انجام می‌دهند، باعث افزایش قیمت خواهند شد. حال شاید برای شما سوال پیش آید که دلیل اختلاف اندازه بدنه کندل با اختلاف سایه آن در چیست که باید گفت رفتار خریداران و فروشندگان این اختلاف را به وجود می‌آورد.

کندل چکش معکوس و شوتینگ استار

کندل چکش معکوس و الگوی شوتینگ استار (ستاره دنباله‌دار) نیز از جمله الگوهای مشابه هستند و تفاوتی که میان آن‌ها وجود دارد، این است که باید تشخیص دهید در روند نزولی هستید یا یک روند صعودی! در آشنایی با الگوی چآشنایی با الگوی چکش کش حقیقت کندل چکش معکوس یک کندل برگشتی صعودی و ستاره دنباله‌دار یک کندل برگشتی نزولی است. از لحاظ ظاهری هر دو کندل‌ها ریزاندام پر یا تو خالی هستند. سایه‌هایی که در این کندل تشکیل می‌شوند سایه‌های بلند در بخش بالا و سایه‌های کوچک در بخش پایین هستند. گاهی اوقات نیز در بخش بالایی این کندل‌ها سایه‌ای تشکیل نمی‌شود.

شوتینگ استار از دسته الگوهای برگشتی نزولی است که در این ویژگی همانند الگوی چکش معکوس به نظر می‌رسد، اما زمانی به وجود می‌آید که قیمت در حال افزایش است. شکل مربوط به این کندل نشان می‌دهد که باز شدن قیمت در پایین‌ترین حد ممکن اتفاق افتاده و یک رالی قیمتی انجام شده، اما قیمت مجدد کاهش پیدا کرده است. به تعبیری دیگر می‌توان گفت زمانی که خریداران سعی دارند قیمت را بالا ببرند، فروشندگان پا به بازار می‌گذارند و قدرت خود را نشان می‌دهند. توجه داشته باشید که این اتفاق نشان‌دهنده نزولی بودن است، زیرا دیگر در چنین شرایطی دیگر خریداری باقی نخواهد ماند.

سخن پایانی

در این مقاله در رابطه با ۴ مورد از پرتکرارترین و پرکاربردترین الگوهای بازار صحبت کردیم. توجه داشته باشید که این الگوها به شما در تحلیل بازار کمک بسیاری می‌کنند. بنابراین به این که از الگوی چکش استفاده کنید یا کندل چکش معکوس، بیش‌ازحد توجه نکنید. مهم این است که بدانید کدام یک از الگوها بازگشتی هستند و زنگ هشدار را برای شما به صدا در می‌آورند. البته این نکته را نیز باید یادآور شد که تنها برای موفق شدن نباید به بررسی نمودارها اکتفا کرد و نیاز به تاییدیه‌های بیشتر است.

الگوی کندل چکش (Hammer) در تحلیل تکنیکال + آموزش مرحله به مرحله

کندل‌ها یک نوع نمودار قیمتی هستند که با کمک آن‌ها می‌توان قیمت‌های بالا، پایین، بازشدن و بسته شدن دارایی در یک دوره زمانی مشخص را متوجه شد.

از جمله علامت‌ها و یا الگو هایی پر کاربرد تحلیل تکنیکال که در انواع الگوهای شمعی ژاپنی یافت می‌‌شود و می‌توان از آن سیگنالی مبنی بر خرید دریافت کرد، الگوی چکش می باشد.

هر چند که الگوی کندلی چکش به تنهایی نمی‌تواند سیگنال کاملی برای خرید باشد، اما به نوبه خود می‌تواند کمک بزرگی در جهت دید کلی در معامله باشد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی کامل این الگوی کندلی و مفهوم کلی آن بپردازیم.

پیشنهاد مطالعه: فارکس

الگوی کندل چکش (Hammer) چیست؟

یکی از کاربردی ترین الگوهای کندلی در تحلیل تکنیکال، الگو کندل چکش یا (Hammer) است.

الگوی چکش در نمودار کندل استیک با یک کندل تشکیل می‌شود و با تشکیل آن می توان متوجه ضعف در فروشندگان و ایجاد قدرت در خریداران شد و هرگاه آشنایی با الگوی چکش این الگو شکل بگیرد نشان از برگشت روند در نمودار قیمتی دارد.

این الگو در روند نزولی تشکیل می شود و با شکل گیری آن می توان سیگنالی مبنی بر پایان احتمالی روند دریافت کرد.

دلیل نام گذاری الگو چکش این است که، نشان می‌دهد بازار در حال چکش کاری است و نشان از نزدیک شدن قیمت به کف نمودار قیمت را دارد.

پیشنهاد مطالعه: پرایس اکشن

توصیف ویژگی ظاهری کندل چکش (Hammer)

ویژگی ظاهری این کندل همانند نامش شبیه به یک چکش می باشد و مانند چکش دارای دسته بلند و سری کوچک است.

این الگو توسط یک بادی کوچک در بالا و سایه ای که در زیر این بادی وجود دارد تشکیل می شود، همچنین باید در نظر داشت که سایه تشکیل شده حداقل دو برابر بادی کندل باشد.

نکته بعدی که در این الگو حائز اهمیت است، این مورد می باشد که رنگ بدنه در این الگو زیاد اهمیت ندارد و فقط محل تشکیل آن که باید در کف نمودار باشد و همچنین اندازه بدنه نسبت به سایه دارای اهمیت است.

پیشنهاد مطالعه: آموزش امواج الیوت

مفهوم کندل چکش

شناخت و درک مفهوم کندل ها یکی از روش های بسیار موثر در تحلیل تکنیکال به شمار می رود.

همانطور که پیش تر گفته شد، هنگامی که الگو چکش در نمودار تشکیل می شود به معنای کاهش قدرت فروشندگان نسبت به خریداران است و به معنی پایان یا ضعف روند نزولی می باشد.

اما باید در نظر داشت در صورتی که سایر ابزارها تأیید کنند این کندل می‌تواند نشانه آغاز روند صعودی در بازار باشد و همچنین این الگو زمانی دقت و قدرت بیشتری پیدا می‌کند که در نواحی نقاط حمایتی تشکیل شود.

مفهوم دیگری که می توان در الگوی چکش به آن اشاره کرد این است که، هر چه اندازه سایه کندل بزرگ تر باشد نشان از حجم بالای معاملات بازار دارد و به این معنی است که در پایان کار خریداران بر فروشندگان غلبه کرده اند.

جمع بندی نهایی

الگوی کندل استیک چکش ( Hammer )، یک الگوی تک کندلی در بازار می باشد، که نشان از قدرت وغلبه خریداران نسبت فروشندگان دارد.

این الگو در روند نزولی تشکیل می شود و زمانی کاربرد دارد که به محدوده مقاومتی خود برخورد کرده باشد و پس از آن میتوان با ترکیب این الگو با سایر سیگنال های تکنیکالی به معامله پرداخت.

شما دوستان عزیز می توانید به منظور آشنایی بیشتر با الگوهای مختلف کندل استیک در تحلیل تکنیکال، مقاله (کندل های شمعی ژاپنی) مجموعه را مطالعه فرمایید.

سوالات متداول در الگوی کندل استیک چکش

الگوی چکش چیست؟

الگوی چکش در نمودار کندل استیک، توسط یک کندل تشکیل می‌شود، این الگو در طی یک روند نزولی ایجاد شده و هشداری برایی برگشت روند یا اتمام روند نزولی را می‌دهد.

نحوه رفتار قیمت در الگو چکش به چه صورت است؟

هنگامی که الگو چکش در نمودار تشکیل می شود به معنای کاهش قدرت فروشندگان نسبت به خریداران است و به معنی پایان یا ضعف روند نزولی می باشد.