معاملات سوآپ چیست؟

swap

معاملات سوآپ چیست؟

[ویکی فقه] سوآپ. سوآپ، به معنای معامله پایاپای (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است.
سوآپ در لغت به معنای معامله پایاپای (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است. قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می کند. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش های آتی یک یا چند متغیر بازار است. اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به صورت سوآپ انجام می شود.
هال، جان، مبانی مهندسی مالی، ترجمه سجاد سیّاح و علی صالح آبادی، تهران، رایانه تدبیرپرداز، ۱۳۸۴، چاپ اول، ص۲۵۹.
۱. دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:الف) ورقه قرضه با ریسک اعتباری.ب) وام.ج) پرتفوی (سبد دارایی ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام ها.د) شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه.ه) شاخص سهام.۲. فروشنده سوآپ (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می شود.۳. خریدار سوآپ (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه گذار نیز گفته می شود.
سیدعباس موسویان و سیدمحمدمهدیموسوی بیوکی، بررسی امکان استفاده ازسوآپ بازده کل جهت مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۹، ش۳۷، ص۱۲۵.
سوآپ، انواع فراوانی دارد. از بین انواع قراردادهای سوآپ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، مهم ترین و پرکاربردترین ها است.
← سوآپ های نرخ بهره
.

دانشنامه عمومی

سوآپ (مالی). قرارداد سوآپ یا معاوضه یا تاخت نوعی از ابزار مشتقه است که در آن یک طرف قرارداد نسبت به معاوضه عواید ناشی از ابزار مالی خود با عواید ناشی از ابزار مالی طرف مقابل اقدام می کند. عواید چنین قراردادی بستگی به نوع ابزار مالی مورد معامله دارد. برای مثال در معاوضه یا سوآپ اوراق قرضه منظور از عواید می تواند سود آن اوراق و به صورت کوپن های مربوط به آن باشد. این گونه از قراردادها معمولاً شامل تاریخ پرداخت و نیز نحوه محاسبه عواید یا جریانهای نقدی مورد معامله می باشد.
ویکی پدیا انگلیسی
اولین سوآپ در سال ۱۹۸۱ میلادی بین شرکت IBM و بانک جهانی صورت گرفت. امروزه قراردادهای سواپ جزء مهمترین قراردادهای مالی مورد استفاده در دنیا می باشند. چنانچه مطابق گزارش بانک تسویه حساب های بین المللی در سال ۲۰۱۰ حجم این نوع از قراردادها بیش از ۳۴۸ تریلیون دلار بوده است.

پیشنهاد کاربران

در زبانزد بازرگانی به هم پذیری میان دو سوی داد و ستد رو میگند که در آینده بخوان با دو جور پرداخت گوناگون بده بستونشون رو دستادستی ( نقدی ) تاخت بزنند.
برابر پارسیش شاید بشه تاخت زدنی گفت.

سواپ swap چیست؟

swap

آیا تا به حال با عبارت Swap در بازار های مالی مواجه شده اید؟ معاملات سوآپ چیست؟ معاملات سوآپ چیست؟ شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که سواپ چیست ؟

در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا پاسخ سوال سواپ چیست و تمام ابهامات را در این زمینه برطرف کنید.

مفهوم کلی

بصورت کلی، سواپ (Swap) در بازار تبادل ارز های خارجی (Forex) به عنوان یک نرخ شبانه روز و در‌حال چرخش (Overnight or Rollover Interest) تعریف و شناخته می شود که در دو حالت، بسته به استراتژی و پوزیشن شما باید پرداخت و یا دریافت شود. و عامل دریافت و یا پرداخت سواپ (Swap)، باز نگه داشتن معاملات پس از اتمام ساعات بازار در معاملات سوآپ چیست؟ نیویورک است.

محاسبه سواپ (Swap)

همچنین مقدار سواپ (Swap)، به میزان اختلاف نرخ بهره (Interet Rate) جفت ارز معامله شده است. به عنوان مثال شما در جفت ارز EUR/USD یک پوزیشن خرید ایجاد کرده اید که در این صورت جفت ارز EUR را خریده و USD را می فروشید.

در زمان حاضر، نرخ بهره بانک مرکزی آمریکا 1.75% و نرخ بهره بانک مرکزی اتحادیه اروپا 0% می باشد.

بنابراین درصورت خرید این جفت ارز و نگهداری آن بیشتر از یک روز، به شما سواپ (Swap) منفی تعلق گرفته و برعکس درصورت فروش آن، به شما سواپ (Swap) مثبت تعلق می گیرد.

ساعت کار بازار نیویورک

همواره توجه کنید که اصطلاح Overnight که به عبارت شبانه روز تعریف می شود، در نقاط مختلف دنیا متفاوت بوده و با ساعات کاری در بازار نیویورک محاسبه می‌گردد.

همچنین به یاد داشته باشید که ساعت کار بازار نیویورک از ساعت 8 صبح الی 4 بعد از ظهر می باشد که معادل 16:30 تا 1:30 به وقت ایران می باشد.

شما می توانید با استفاده از لینک زیر، ساعات کاری بازار های بزرگ را مشاهده کنید.

همچنین با استفاده از این لینک، می توانید نرخ بهره بازار های بزرگ دنیا را نیز مشاهده کنید.

امیدواریم که با مفهوم اصلی و پاسخ سوال سواپ چیست(Swap) آشنا شده باشید. در ادامه این مطلب، به ارائه سوالات متداول و کاربردی درباره سوال سواپ چیست پرداخته و به آن ها پاسخ می دهیم.

سوالات متداول

• آیا روال کار و محاسبه سواپ (Swap) همیشه به همین شکل است؟
  

پاسخ این سوال خیر است. بله! برخلاف تصور عمومی ممکن است گاهی اوقات شما جفت ارزی معامله کنید که نرخ بهره در دوطرف معامله یکسان باشد اما باز هم به شما Swap تعلق بگیرد.

و عامل این اتفاق، دستمزد و نرخ های ثانویه ای هستند که بروکر شما روی معاملاتتان لحاظ کنند.

توجه داشته باشید که بروکر های مختلف، نرخ های مختلفی نیز دارند و به همین دلیل شما باید اطلاعات مورد نیازتان را از بروکر خود دریافت کنید.

• آیا باید نرخ Swap را در استراتژی خود لحاظ کنیم؟
  

درصورتی که شما یک تریدر Scalper یا Day Trader باشید، پس عموما معاملات خود را تا پایان روز بسته اید و نباید نگران برخورد با Swap باشید.

و درصورتی که شما Swing trader و یا Position trader باشید هم بصورت عمومی اهداف معاملاتی شما بالاتر از 20 پیپ است. حال با فرض اینکه شما با لات و حجم بالا معامله نمی کنید، باز هم نباید نگران نرخ سواپ باشید چرا که نقش زیادی در سود یا زیان شما ندارد. اما تنها درصورتیکه می خواهید پوزیشن خود را برای مدت واقعا زیادی حفظ و نگهداری کنید، باید قبل از باز کردن پوزیشن، به فکر میزان نزخ Swap نیز باشید.

• آیا می توان از سواپ مثبت برای کسب سود بهره برد؟
  

در پاسخ این سوال باید گفت که بله. برخی معامله گران با استفاده از استراتژی Carry Trade اقدام به استفاده از سواپ کرده و برای خود سود سازی انجام می دهند.

کار این افراد به این صورت است که برای مثال جفت ارزی مانند EUR/RUB را انتخاب می کنند. به این دلیل که نرخ بهره اروپا 0% و همچنین نرخ بهره بانک مرکزی کشور روسیه 6.25% است.

در این حالت درصورتیکه شما این جفت ارز را با حجم استاندارد 1لات بخرید (Long) به شما 27.79$ سواپ منفی تعلق می گیرد. همچنین درصورتی که این جفت ارز را با حجم قبلی بفروشید (Short) به حساب شما مبلغ 10.83$ سواپ مثبت تعلق خواهد گرفت.

همچنین می توانید از طریق این لینک، سواپ جفت ارز های بازار فارکس را محاسبه کنید.

• چگونه می توان از Swap اجتناب کرد؟
  

درصورتیکه نخواهید با مسائل مربوط به سواپ، محاسبه‌ی آن و نگرانی هایش دست و پنجه نرم کنید باید حواستان به این موضوع باشد که معاملات و پوزیشن های باز خود را تا ساعت 5 بعد از ظهر به وقت آمریکا و 1:30 بامداد به وقت ایران ببندید و از آن ها خارج شوید.

در غیر اینصورت اگر بعد از این ساعات که پایان زمان کاری بازار نیویورک هستند پوزیشن باز داشته باشید، حساب شما شامل هزینه Swap خواهد شد.

سواپ (Swap) یا نرخ بهره شبانه چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

آیا می‌دانید نرخ بهره شبانه یا سوآپ چیست؟! تصور کنید در شرایط بسیار مناسبی وارد یک معامله شده اید و بعد از چند روز ۵۰۰ دلار سود کرده‌اید. اما ناگهان میبینید که بخش زیادی از سودتان تحت عنوان نرخ بهره به شما تعلق نمیگیرد!! هیچ‌کس دوست ندارد در یک چنین موقعیتی قرار گیرد!‌

یکی از چیزهایی که هر تریدر بازار فارکس همیشه باید به آن توجه داشته باشد این است که چقدر بابت هر معامله به بروکر میدهد. اگر حواستان به این مسأله نباشد ممکن است متحمل ضرر زیادی شوید و یا مجبور شوید هرچه سود کرده‌اید را به بروکر بپردازید! بروکر به صورت کلی تحت سه عنوان می‌تواند از تریدر پول بگیرد.

اسپرد تقریبا همیشه وجود دارد اما کمیسیون و سوآپ خیر. بسته به بروکر و حساب‌های متنوع آن نرخ کمیسیون متفاوت خواهد بود. اما سوآپ چیست؟ در ادامه به بررسی سوآپ می‌پردازیم.

آشنایی با سواپ (Swap) یا نرخ بهره شبانه

سواپ (Swap) تفاوت میان نرخ‌های بهره است و معمولاً واژه‌ای است که در بازار ارز بیشتر به کار می‌رود. البته کارگزاری‌هایی که امکان معامله CFD هم دارند از نرخ‌های بهره استفاده می‌کنند. اگر عمر معاملات شما زیر یک روز باشد و معاملات را قبل از پایان روز ببندید، نیازی به دانستن نرخ بهره نخواهید داشت.

با این حال اگر عمر معاملات شما بیش از یک روز است و معمولاً معاملات را تا چند روز باز نگه می‌دارید، نرخ سواپ برای شما اهمیت خواهد داشت. نرخ بهره می‌تواند سود و یا زیان جانبی را به معاملات شما تحمیل کند.

ازآنجایی‌که معامله در بازار ارز شامل خریدوفروش هم‌زمان ارز دو کشور است، تفاوت نرخ بهره میان دو کشور نشانگر نرخ سواپ خواهد بود. اگر معامله شما تا فردا باز بماند، بسته به اینکه نرخ بهره معامله منفی یا مثبت است، سود یا زیان نهایی معامله تغییر خواهد کرد.

معمولاً به نرخ بهره (Swap) هزینه گذار قرارداد شبانه برای معاملات باز هم گفته می‌شود. معمولاً نرخ‌های سواپ برای هر شب محاسبه می‌شود اما در شبهای چهارشنبه این نرخ سه برابر می‌شود.

نرخ سواپ چگونه محاسبه می‌شود؟

در تئوری زمانی که شما ارزی با نرخ بهره بالا را خریداری می‌کنید و ارز با نرخ بهره پایین را می‌فروشید، نرخ بهره مثبت خواهد بود. در این نوع معامله در واقع شما ارز با نرخ بهره پایین را قرض گرفته‌اید و آن را به دارایی با نرخ بازدهی بالاتر تبدیل کرده‌اید (آربیتراژ نرخ بهره). در مقابل اگر ارز با نرخ بهره پایین را خریداری نمایید و ارز با نرخ بهره بالا را بفروشید، نرخ سواپ منفی خواهد بود. به طور مثال جفت ارز USDJPY را در نظر بگیرید.

نرخ بهره شبانه سالانه آمریکا در حال حاضر ۲٫۵۰ درصد است و نرخ بهره ژاپن منفی ۰٫۱۰ درصد. زمانی که شما USDJPY را خریداری می‌کنید، یعنی در حال فروش ین ژاپن و خرید دلار آمریکا هستید. در این صورت نرخ بهره برابر است با تفاوت ۲٫۵۰ و منفی ۰٫۱۰ که می‌شود مثبت ۲٫۶۰ درصد (در سال).

اما اگر در همین جفت ارز معامله فروش بزنید، یعنی دلار آمریکا را فروخته و ین ژاپن خریداری کنید، نرخ بهره شبانه برابر منفی ۰٫۱ منهای ۲٫۵۰ درصد خواهد بود (منفی ۲٫۴۰ درصد). اما در عمل نرخ بهره می‌تواند با چنین فرمولی تفاوت داشته باشد. در واقع نرخ بهره توسط نهادهایی تعیین می‌شود که نقدینگی را فراهم می‌کنند و به همین دلیل نرخ سواپ می‌تواند با نتیجه فرمول بالایی متفاوت باشد.

اطلاعات مربوط به نرخ سواپ را از متاتریدر پیدا کنید

اگر از پلتفرم متاتریدر استفاده می‌کنید، پیدا کردن نرخ بهره شبانه جفت ارزها کار آسانی است. تنها کافی است در پنجره Market Watch روی نماد معاملاتی راست کلیک کنید و از منوی باز شده Specification را انتخاب کنید. پنجره‌ای با همین نام باز خواهد شد. در این پنجره می‌توانید اطلاعات مربوط به نرخ بهره جفت ارز را پیدا کنید.

ابتدا پنجره Market Watch را باز کنید. برای این کار تنها کافی است کلیدهای میانبر Ctrl+M را فشار دهید و یا اینکه از منوی View گزینه Market Watch را کلیک کنید. در پنجره Market Watch جفت ارز یا نماد معاملاتی را که می‌خواهید بررسی کنید انتخاب و روی آن راست کلیک کنید و گزینه Specification را انتخاب کنید.

در پنجره Specification به دو فیلدی که در تصویر علامت زده شده نگاه کنید. فیلد Swap Long نشانگر نرخ بهره برای معاملات خرید در این جفت ارز است. فیلد Swap Short نشانگر نرخ سواپ برای معاملات فروش است. این نرخ بهره برای یک شب محاسبه می‌شود نه برای یک سال. برای محاسبه ارزش سواپ می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید:

ارزش سواپ: (۰٫۰۰۰۰۱ تقسیم‌بر نرخ فعلی ارز) * (حجم معامله (بر اساس لات) * نرخ سواپ)
به طور مثال اگر نرخ ارز USDJPY برابر ۱۰۸٫۵۰ باشد و شما دو لات خرید کرده باشید، ارزش سواپ برای یک شب برابر خواهد بود با (موجودی حساب بر اساس دلار آمریکاست)

محسابه سواپ در چهارشنبه شب: توجه داشته باشید که در روزهای چهارشنبه نرخ بهره را باید سه برابر حساب کنید، چون‌که تسویه معاملات اسپات فارکس سه روزه است و تسویه معاملاتی که چهارشنبه شب باز بوده است به روزهای شنبه و یکشنبه می رسد که بازار تعطیل است، بنابر این سواپ این سه شب نیز در آن اعمال می‌شود. به همین دلیل در شبهای چهارشنبه نرخ بهره را سه برابر حساب می‌کنند.

آیا باید نگران نرخ سواپ بود؟

برای معاملاتی که عمر زیر یک روز دارند نباید زیاد به نرخ بهره فکر کرد، چون‌که به این گونه معاملات نرخ سواپی اعمال نمی‌شود (مگر اینکه معامله بعد از تغییر روز معاملاتی کارگزار بسته شود). اما برای معامله‌گرانی که موقعیت‌های معاملاتی را بیشتر از یک روز باز نگه می‌دارند، باید نرخ سواپ معامله را در معاملات خود لحاظ کنند.

نرخ بهره می‌تواند برای سرمایه‌گذاران یک امتیاز محسوب می‌شود. در واقع شما می‌توانید به کمک نرخ بهره بخشی از هزینه‌های معامله یا در برخی موارد کل هزینه معامله مثل کمیسیون یا اسپرد معامله را پوشش دهید. البته به شرطی که نرخ بهره مثبت باشد. با این حال اگر نرخ بهره منفی باشد، هزینه معامله هم به نوعی افزایش خواهید یافت.

سواپ در فارکس چیست؟

به معنای بهره های ارزی خارجی می باشد که اگر معامله یا قرارداد بیش از یک روز ادامه پیدا کند شامل نرخ بهره شبانه ارز ها می شود که توسط بانک مرکزی مربوطه تعیین می گردد و شما می بایست نرخ بهره ارزی را درکنار خود ارز پرداخت یا دریافت کنید.

سواپ منفی و مثبت چیست ؟

از اختلاف بین نرخ بهره ها در دو ارز به دست میاید برای مثال اگر میزان نرخ بهره برای ارزی که می فروشید بیشتر از نرخ بهره ارزی که می خرید باشد با سواپ منفی مواجه می شوید و ضرر میکنید ولی اگر نرخ بهره ارزی که می خرید بیشتر باشد ،شما سود میکنید و با سواپ مثبت مواجه می شوید.

نحوه محاسبه سواپ چگونه است ؟

ابتدا اختلاف نرخ بهره ارز ها رو به دست آورده و سپس حاصل را در عدد کلی لات ضرب و حاصل را تقسیم بر ۱۰۰ می کنیم در نهایت عدد حاصل را تقسیم بر ۳۶۰ (تعداد روز های سال ) کرده و اگر منفی به دست آید شما ضرر کردید و اگر مثبت به دست آید شما سود کردید.

حساب بدون سواپ چیست ؟

حساب بدون سواپ یا حساب اسلامی در واقع حسابی است که بروکر برای فرد مسلمان باز می کند تا حسابی بدون پرداخت سواپ داشته باشد زیرا در قوانین اسلامی با بعضی از ساز و کار های بازار فارکس مخالفت می کند.

سواپ یکی از مهم‌ترین مفاهیم در بازار فارکس محسوب می‌شود که با وجود سابقه حضور کم در میان مفاهیم اقتصادی، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بنابراین دانستن مفهوم سواپ یکی از مهم‌ترین موضوعات مهم در عرصه بازار فارکس است. در ادامه به این پرسش که سواپ در بازار فارکس چیست، پاسخ جامع و کاملی می‌دهیم. با ما همراه باشید.

فهرست عناوین مقاله :

بازار فارکس چیست؟

پیش از بررسی مفهوم سواپ فارکس، ابتدا باید با تعریف و ویژگی‌های بازار فارکس آشنا شوید تا در ادامه بتوانید به درک کاملی از مفهوم سواپ در فارکس برسید.

بازار فارکس یکی از مهم‌ترین بازار‌های مالی در سطح بین الملل است که بعد از اهمیت اقتصاد جهانی و مفاهیمی چون گردشگری و کسب و کار بین المللی، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد و بازار‌های مالی پیدا کرده است.

بازار فارکس به زبان ساده، بازاری برای تبادل ارز و خرید و فروش ارز‌های خارجی است که به منظور اهدافی مثل سفر، راه اندازی کسب و کار بین المللی و یا منافع شخصی دیگر صورت می‌گیرد. این نکته نیز قابل ذکر است که فارکس یک بازار ۲۴ ساعته است.

در بازار فارکس شما ارزی را می‌خرید و همزمان ارزی دیگر می‌فروشید، به این ترتیب یک گردش مالی ارزی با سرمایه شما در بازار فارکس به وجود می‌آید.

به عنوان مثال، فرض کنید برای کار یا تفریح قصد سفر به کشور آلمان را دارید؛ شما برای سفر به آلمان نیاز به ارز مخصوص آلمان دارید؛ بنابراین ریال خود را می‌فروشید و به جای آن یورو خریداری می‌کنید. این کار شما در واقع همان کارکرد بازار فارکس است.

بازار فارکس در یک نگاه

• یکی از مهم‌ترین بازار‌های مالی
• تبادل و خرید و فروش جفت ارز‌های خارجی به سادگی هرچه تمام‌تر
• یک بازار ۲۴ ساعته

سواپ به زبان ساده

بحث تبادل ارز در بازار فارکس، با اینکه در نگاه اول موضوعی ساده به نظر می‌رسد، اما بعضا دارای مفاهیمی است که معمولا تعاریف سختی دارند؛ اما به خودی خود موضوع پیچیده‌ای نیستند. سواپ یکی از این مفاهیم است که تا حدود بسیار زیادی به بازار فارکس مربوط است.

مفهوم کلمه سواپ، به واژه‌هایی چون مبادله پایاپای، معامله، معاوضه و خرید و فروش متقابل بر می‌گردد و می‌توان گفت یک مفهوم دو طرفه است. سواپ به زبان ساده به معنای معاوضه جریان‌های نقدی در آینده طبق توافق و قراردادی از پیش تعیین شده است.

این تعریف مختص خود کلمه سواپ است. اما معنای سوآپ در بازار فارکس کمی متفاوت‌تر از این تعریف است. در ادامه سعی می‌کنیم با تعریف جامع سواپ در فارکس و ذکر مثال، به سادگی این مفهوم را دریابید و به پاسخ سوال سوآپ فارکس چیست برسید.

سواپ در فارکس چیست؟

در بالا مفهوم خود کلمه سواپ (SWAP) را به طور کلی بررسی کردیم؛ اما منظور از سوآپ در فارکس چیست؟ در معاملات فارکس، مفهوم سواپ، یکی از مهم‌ترین مفاهیم است که هر معامله‌گری باید به آن توجه کند. معنی سواپ در فارکس از مفهوم نرخ بهره ارز‌های خارجی نشئت می‌گیرد.

هنگام انجام خرید و فروش ارز، اگر قرارداد شما طی یک روز بسته شود و به سرانجام خودش برسد، دیگر نیازی به توجه به بحث سوآپ ارزی نیست. اما اگر قرارداد طی روز‌های آینده ادامه پیدا کند، بحث بهره شبانه یا همان سواپ به میان می‌آید.

به عبارتی دیگر، سواپ تنها به معاملاتی مربوط می‌شود که بیش‌تر از یک روز باز مانده. معمولا پایان کار بازار فارکس ساعت پنج عصر می‌باشد و سواپ در همان ساعات محاسبه می‌شود. بنابراین اگر پوزیشنی را ساعت ۳ عصر باز کنید و این پوزیشن را تا فردای آن روز ساعت ۱ صبح باز نگه دارید، سواپ برای معامله شما لحاظ می‌شود.

به طور کلی منظور از سواپ در فارکس همان پرداخت و دریافت نرخ بهره شبانه ارز‌ها است که توسط بانک مرکزی کشور مربوطه تعیین می‌شود. شما باید به ازای هر روزی که قرارداد در بازار فارکس باز می‌ماند، نرخ بهره ارزی را در کنار خود ارز پرداخت یا دریافت کنید.

سواپ مثبت و سواپ منفی، از اختلاف بین نرخ بهره‌ها در دو ارز بدست می‌آید. اگر میزان نرخ بهره برای ارزی که می‌فروشید بیشتر از نرخ بهره ارزی که می‌خرید باشد، با سواپ منفی مواجه شدید و ضرر می‌کنید. اما اگر نرخ بهره ارزی که می‌خرید بیشتر باشد، شما سود می‌کنید و با سواپ مثبت مواجه خواهید شد.

به مثال زیر دقت کنید:

به عنوان مثال شما قصد خرید و فروش جفت ارزی USD/EUR را دارید. اگر قرارداد شما بیشتر از یک روز باز بماند، شما موظف به پرداخت و دریافت سواپ می‌شوید. فرض کنید روز بعد نرخ بهره شبانه دلار ۰% است؛ اما نرخ بهره یورو که قصد خرید آن را دارید ۲% است. در این حالت اختلاف بین نرخ بهره‌های دوتا ارز، عددی مثبت در می‌آید و شما از این معامله سود کردید.

انواع قرارداد سوآپ

کلمه‌ی سواپ یک واژه‌ی انگلیسی است. در ترجمه‌ی واژه‌ی Swap معانی مختلفی مثل مبادله، تعویض و جانشینی آمده است. حالا اگر همین مفاهیم را بسط دهیم می‌توانیم بفهمیم که معنای قرارداد سوآپ در بازارهای مالی چیست. مثل تمام قراردادهای دیگر اینجا هم با دو طرف قرارداد سر و کار داریم. این دو طرف با انعقاد این قرارداد با هم توافق می‌کنند که جریان‌های نقدی آتی را با هم عوض کنند. مثلا شما به طرف مقابل‌تان تعهد می‌دهید که کالایی را به او تحویل بدهید و او هم متعهد می‌شود در ازای‌ آن کالایی را به شما تحویل بدهد؛ چیزی شبیه معامله پایاپای یا معاوضه.

البته تعاریف دیگری نیز برای قرارداد سواپ وجود دارد. مثلا بعضی‌ها معتقدند سوآپ یعنی کالایی را در یک نقطه تحویل بگیریم و معادل آن را در نقطه‌ای دیگر تحویل بدهیم. این تعاریف همه سعی دارند سواپ را به زبان ساده توضیح دهند. اما فارغ از این جزئیات، اساس تمام این تعاریف شبیه هم است. آنچه موجب تغییر می‌شود، انواع قرارداد سواپ است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

اولین نمونه از این قرارداد معاملات سوآپ چیست؟ بین شرکت IBM و بانک جهانی در سال ۱۹۸۱ امضا شد. پس می‌توان گفت این قرارداد تازه‌تر از سایر هم‌رده‌های خودش است. اما سابقه‌ی کم آن به معنای بی‌اهمیت بودنش نیست. اتفاقا این قرارداد در میان انواع ابزار مشتقه هم طرفداران بیشتری دارد و هم اهمیت زیادی دارد.

در قراردادهای معاوضه، یک‌ طرف مبالغی را برحسب یک متغیر تصادفی مانند نرخ بهره، نرخ ارز، بازدهی سهام و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌کند. طرف دیگر قرارداد سوآپ نیز مبالغ را به صورت شناور یا ثابت، بر پایه یک متغیر تصادفی دیگر پرداخت می‌کند. به این پرداخت‌ها، پرداخت‌های متغیر یا شناور می‌گویند.

اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ

• دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به ‌طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:

1. ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛
2. وام؛
3. پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها؛
4. شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛
5. شاخص سهام.

• فروشنده سوآپ، (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می ‌کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می ‌شود.
• خریدار سوآپ، (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می ‌کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می ­شود.
• شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می ‌تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.
• صرف سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت‌هایی که به‌ وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، “پایه صرف” نام دارد و پرداخت‌ های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به “پایه حمایت” موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می ‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می ‌ماند.

انواع قراردادهای سواپ

قراردادهای سواپ نیز مانند ابزارهای بازار مشتقه بر این اساس که از چه دارایی پایه‌ای استفاده کنند، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند.:

• سواپ نرخ بهره: در این قرارداد دو طرف مبلغ بهره را بر اساس ارز یکسانی مبادله می‌کنند. در نتیجه در تاریخ‌های تسویه خالص ارزش معامله ردوبدل خواهد شد. در سواپ نرخ بهره دو طرف می‌توانند مبالغ را بر حسب بهره متغیر پرداخت کرده یا یکی بر حسب بهره متغیر و دیگری بر حسب بهره ثابت پرداخت کند. در صورتی که هر دو طرف بر اساس بهره ثابت پرداخت کنند، با توجه به یکسان بودن ارز، جریانات نقدی که مبادله خواهد شد، کاملا یکسان بوده و معامله معنا ندارد. در این قرارداد نیازی به پرداخت مبلغ اسمی مبادله در زمان عقد قرارداد وجود ندارد.
• سواپ ارزی: در این معامله در زمان عقد قرارداد مبالغی بر حسب ارزهای مختلف بین طرفین ردوبدل می‌شود که این موضوع به پوشش ریسک در برابر نوسان ارزهای مختلف کمک می‌کند. همچنین از آن‌جا که مبالغ پرداختی در تاریخ‌های تسویه نیز بر حسب ارزهای مختلف است، مبادله خالص ارزش معامله معنا ندارد و دو طرف باید مبالغ توافق شده را برحسب ارز توافق شده بپردازند.

1. یکی از رایج‌ترین و قدیمی‌ترین معاملات سواپ ارزی، معاملات ثابت به ثابت است که در آن یک طرف متعهد به پرداخت نرخ ثابتی بر اساس یک ارز و طرف دیگر متعهد به پرداخت نرخ ثابتی بر اساس ارز دیگری است.
2. نوع دیگر معاملات، سواپ ثابت به شناور است. در این معامله یک طرف متعهد به پرداخت نرخ ثابتی بر اساس یک نوع ارز و طرف دیگر متعهد به پرداخت نرخ شناوری بر اساس ارز دیگری است.
3. سواپ شناور به شناور نیز وجود دارد که در آن هر دو طرف متعهد به پرداخت نرخ شناوری از ارزهای مختلف هستند.

• سواپ سهام: در این معاملات که ملاک پرداخت‌ها، بازده یا شاخص سهام است، علاوه بر بازده حاصل از سود نقدی، بازده سود سرمایه‌ای هم لحاظ می‌شود. سواپ سهام معمولا توسط مدیران سبد سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. مثلا در ازای دریافت مبلغ مشخصی متعهد می‌شوند که بازده شاخص کل را پرداخت کنند.
• سواپ نرخ بازده کل: در این معامله دو طرف توافق می‌کنند که یکی از طرفین بهره متعلق به دارایی پایه و هر نوع افزایش یا کاهش ارزش آن دارایی را مالک شود و طرف دیگر وجوه ثابت یا شناوری را از طرف دیگر دریافت کند که این وجوه معمولا ارتباطی با دریافتی‌های طرف اول ندارد. این قرارداد به طرف اول کمک می‌کند تا از دارایی بدون درج در ترازنامه بهره ببرد و طرف دوم نیز می‌تواند دارایی را در مقابل نوسانات قیمت پوشش دهد.
• سواپ نکول اعتباری: این قرارداد بیشتر توسط موسسات مالی استفاده می‌شود. زیرا آن‌ها همواره در برابر ریسک نکول و عدم بازپرداخت اقساط از سوی مشتریان خود آسیب‌پذیر هستند. در این قرارداد موسسه مالی نقش خریدار سواپ را ایفا می‌کند و با یک موسسه بیمه‌ای به عنوان فروشنده سواپ توافق می‌کند که در تاریخ‌های مشخصی مبلغی مشخصی را به شرکت بیمه بدهد و شرکت بیمه نیز متعهد می‌شود تا در صورت عدم پرداخت اقساط از سوی مشتریان، وجوه را تا سقف توافق شده بین طرفین برای موسسه بانکی جبران کند. در این قرارداد خریدار مبالغی را به صورت دوره ای پرداخت می‌کند و فروشنده نیز به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده، در صورت بروز حادثه (مانند نکول) متعهد می‌شود. در این قرارداد خریدار مبالغی را به صورت دوره ای پرداخت می‌کند و فروشنده نیز به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده، در صورت بروز حادثه (مانند نکول) متعهد می‌شود.
• سواپ کالا: این قرارداد بسیار رایج است و هدف آن تثبیت قیمت خرید/فروش کالا است. سواپ کالا را می‌توان برای کالاهای غیرقابل ذخیره‌سازی مانند آب‌وهوا یا برق نیز استفاده کرد که در این حالت وجوه پرداختی بر حسب معیارهای خاصی می‌باشد. مثلا برای سنجش آب‌وهوا از میزان بارش یا دما کمک می‌گیرند. سواپ نفتی نیز از همین نوع قرارداد و رایج‌ترین سواپ کالا است.

سواپ گازی چیست؟

قرارداد سواپ گاز هم مثل سوآپ نفت است و فرقی با آن ندارد. منتهی دارایی پایه در این قرارداد گاز است. در سوآپ گازی یک کشور نقش واسطه را ایفا می‌کند. یعنی گاز را از همسایه‌اش دریافت می‌کند و در مرز دیگرش آن را به کشوری دیگر تحویل می‌دهد. کشور واسطه با این کار نشان می‌دهد که هم از امنیت کافی برای این کار برخوردار است و هم توانایی خود را در انتقال انرژی ثابت می‌کند. به عنوان مثال پیش‌تر قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق خاک ایران امضا شده است. به موجب این قرارداد ایران می‌بایست گاز را از ترکمنستان تحویل بگیرد و آن را در مرز دیگر به جمهوری آذربایجان تحویل بدهد که در سال ۱۴۰۰ این اتفاق رقم خورد.

اما سوال این‌جاست که اهمیت انعقاد قرارداد سوآپ گاز برای ایران چیست؟ این مسئله باعث می‌شود ایران بتواند از ظرفیت‌های خود برای انتقال انرژی استفاده کند و به خوبی هم در نقش صادرکننده و هم در نقش واردکننده ایفای نقش کند. با کلید خوردن این اتفاق ایران می‌تواند با همسایه‌هایش بیشتر در این زمینه تعامل کند و به عنوان بستری انتقالی اقدام به جابجایی انرژی میان کشورهای مبدا و مقصد کند. این مسئله سال‌ها بود که مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفت و بعد از مدت‌ها رفت و برگشت و رایزنی بالاخره تصویب شد.

تفاوت قراردادهای معاوضه با قراردادهای آتی و اختیار معامله

اوراق مشتقه بر اساس اهداف خاصی طراحی‌ و مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین میان این اوراق تفاوت‌هایی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر دراین‌باره می‌توانید به مطالب «قراردادهای آتی چیست؟چه کاربردی دارد؟» و «اختیار معامله چیست و چه کاربردهایی دارد؟» مراجعه کنید.