قرارداد سواپ (Swap)

سوآپ ارزی (currency swap) یعنی چه؟

شاید عبارت سوآپ ارزی را شنیده باشید که در معاملات استفاده می شود، در این مقاله به تشریح کامل سوآپ ارزی پرداخته‌ایم.

سوآپ نوعی قرارداد به صورت معاوضه بوده که دارای ۴ نوع می باشد.

سوآپ ارزی به زبان ساده می توان اینگونه عنوان کرد که قراردادی بوده که بین دو طرف امضا می‌شود.

بر اساس قرارداد سوآپ ارزی، طرفین قرارداد توافق می‌کنند که در برهه های زمانی مشخص، فرضاً سالیانه، ماهیانه و. در قرارداد سوآپ به یکدیگر بپردازند، به طوری که طرف اول به طرف دوم در زمان مشخص بدهی خود را میپردازد و در مقابل، طرف دوم به طرف اول در زمان مشخص، این روند پرداختی را در معامله سوآپ ارزی طی می‌کند.

سوآپ یعنی چی؟

سوآپ در معنای لغوی یعنی مبادله کردن و معاوضه؛ قرارداد سوآپ ارزی به زبانی دیگر یعنی توافقی بین ۲ شرکت برای مبادله جریان‌های نقدی(که پرداخت‌ها می‌توانند از دارایی یا پرداخت باشند) خود در آینده است.

تاریخچه کوتاه از سوآپ ارزی

قراردادهای سوآپ از سال ۱۹۸۰ ایجاد شدند و از آن زمان بازار این قرارداد به طرز چشمگیری مورد توجه قرار گرفت، به گونه‌ای که در حال حاضر بیشتر قراردادهایی که از مشتقات خارج از بورس صورت می‌گیرند را به صورت سوآپ ارزی انجام می‌دهند.

بخش های تشکیل دهنده‌ی سوآپ ارزی

۱. فروشنده سوآپ (swap seller) : فروشنده سوآپ ارزی یا خریدار حمایت، به فردی گفته می‌شود که نرخ شناور از مبلغ قرارداد را دریافت کرده و پس از آن بازده‌ کل از مبلغ قرارداد را به طرف مقابل قرارداد پرداخت می‌کند.

۲. شخص مرجع : تعهد مرجع یا شخص مرجع، فردی است که ابزار پرداخت بدهی را فراهم میکند که میتواند صادرکننده وام، دولت، شرکت یا یک شخص حقیقی باشد.

۳. خریدار سوآپ (swap buyer) : نام های دیگر آن سرمایه‌گذار یا فروشنده حمایت می‌باشد که با دریافت کل بازده مبلغ قرارداد، نرخی شناور از قرارداد را به طرف مقابل پرداخت می‌کند.

۴. دارایی پایه : موضوع قرارداد سواپ ارزی می‌باشد که شامل وام و ورقه قرضه با ریسک اعتباری می‌باشد.

۵. صرف سوآپ (swap premium) : پرداخت‌های انجام شده به وسیله‌ی فروشنده سوآپ می‌باشد که به آن "پایه صرف" می‌گویند، همچنین به پرداخت‌های انجام شده به وسیله‌ی خریدار حمایت، "پایه حمایت" می‌گویند.
هر دو طرف قرارداد طبق صرف سوآپ تا پایان مهلت قرارداد متعهد خواهند بود که تا پایان مدت قرارداد ثابت می‌ماند.

انواع سوآپ ارزی

انواع سواپ ارزی به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شود :

1. سوآپ نکول اعتباری (credit swap) : یکی از قرارداد سواپ (Swap) مشکلات عمده‌ی بسیاری از موسسه‌های مالی ریسک عدم پرداخت اقساط وام‌های داده شده به مشتریان آن‌ها بوده که برای حل این مشکل سوآپ‌های نکول اعتباری ایجاد شده است.

2. سوآپ نرخ بهره (interest rate swap) : در بازار وام و اوراق قرضه، موسسه هایی که وظیفه‌ی تعیین نرخ بهره مجاز برای اوراق قرضه منتشر شده‌ی مورد استفاده‌ی یک موسسه خاص و یا موسسه‌هایی که تکفل پرداخت وام را پذیرفته‌اند، محدودیت هایی را برای فروشندگان اوراق و گیرندگان وام به وجود آورده‌اند که این موضوع باعث می‌شود در زمان سررسید درآمدهای بنگاه و نوع آن ها ناهماهنگی ایجاد می‌شود.

به طور مثال، شرکت a به طور ماهیانه درامدی متغییر دارد، اما بدهی های ایجاد شده از فروش اوراق مشارکت خود را به صورت ثابت و سالیانه باید پرداخت کند.
در طرف دیگر شرکت b دارای درآمدی ماهیانه به صورت ثابت دارد که سررسید بدهی سالیانه آن متغییر می‌باشد.

حال تصور کنید که این شرکت‌ها برای دستیابی به وام دارای محدودیت می‌باشند و نمیتوانند تحت این شرایط آن را دریافت کنند، در اینجا معامله سوآپ نرخ بهره گره‌گشای مشکل می‌شود و به راحتی شرکت a که از اوراق مشارکت ۳ درصدی برخوردار می‌باشد، بهره‌ی ثابت خود را با شرکت b که از بهره متغییر برخودار می‌باشد، سوآپ یا مبادله می‌کند.

3. سوآپ ارز (currency swap) : این معامله دقیقا به شکل سوآپ نرخ بهره صورت می‌گیرد با این تفاوت که در اینجا اصل دارایی یا وام معامله می‌شود، همچنین اصل وام یا دارایی در این نوع سوآپ، با ۲ ارز متفاوت انجام می‌شود.

4. سوآپ کالا (commodity swap) : برای فهم بهتر این سوآپ تصور کنید، شرکت a تولید کننده‌ی مشتقات نفتی می‌باشد و شرکت b تولید کننده‌ی نفت‌ می‌باشد. شرکت a در ۳ سال پیش رو، در هر سال به ۲۰۰۰ بشکه نفت نیاز دارد.

برای تامین این حجم از نفت، شرکت a و b بایکدیگر به این صورت قرارداد می‌بندند که سالیانه مبلغ ۲۰۰۰۰۰ دلار باید بپردازد ( قیمت هر بشکه نفت ۱۰۰ دلار در نظر گرفته شده است). در مقابل شرکت b ملزم به پرداخت سالیانه مبلغ ۱۰۰۰ دلار به صورت نقدی به شرکت a می‌شود.

در این صورت هر دو شرکت اطمینان دارند که تا ۳ سال آینده تغییرات قیمتی در معاملات خود ندارند و ریسکی در عدم تامین محصول برای آن ها وجود ندارد.

سوآپ (Swap) در معاملات فارکس چیست؟

در دنیای معاملات با اصطلاح سوآپ، بسیار برخورد می کنیم که گاهی اوقات این اصطلاح موجب سر در گمی برخی تریدرها می شود. یکی از دلایل این است که سوآپ در دو موضوع کاملا متفاوت استفاده می شود. سوآپ نوعی از معامله است که زیر مجموعه ابزار مشتقه قرار می گیرد. همچنین از این کلمه در معاملات فارکس بعنوان بهره شبانه ای که ممکن است دریافت یا پرداخت شود استفاده می گردد.

در این پست به هر دو معنی سوآپ می پردازیم و به تفاوت آنها پی می بریم. سپس اندکی بیشتر وارد جزئیات سوآپ با مفهوم بهره شبانه در معاملات فارکس می شویم.

سوآپ بعنوان یک ابزار معاملاتی

سوآپ چیست و چگونه عمل می کند؟

سوآپ نوعی از معاملات ابزار مشتقه است که طی آن، دو طرف توافق می کنند تا وجه نقد، بدهی یا تغییرات قیمت دو دارایی مختلف را با هم معاوضه کنند.

یک مثال ساده می تواند معاموضه جریانهای نقد دو نرخ بهره مانند بهره اوراق قرضه باشد. برای مثال یک طرف، بهره ثابت و طرف دیگر، بهره متغیر دریافت می کند. اگر شخصی که بهره ثابت دریافت می کند(دارنده اوراق قرضه با بهره ثابت) پیش بینی کند که نرخ بهره در آینده افزایشی می باشد تمایل به دریافت نرخ بهره متغیر خواهد داشت. همچنین اگر دارنده اوراق قرضه با نرخ بهره متغیر می خواهد نسبت به دریافتی های خود اطمینان بیشتری داشته باشد تمایل به تعویض جریانهای نقدی خود با دارنده اوراق قرضه با نرخ ثابت خواهد داشت.

قرارداد سوآپ به موسساتی مانند صندوق های بازنشستگی، موسسات بیمه و بانکها این امکان را فراهم می کند تا بتوانند بدهی و ریسک خود را مدیریت کنند. همچنین هج فاند ها و معامله گران دیگر می توانند از نرخ های بهره، ارزها و دیگر متغیرهای اقتصادی نوسان گیری کنند. این معاملات معمولا در بازارهای فرابورسی(OTC) انجام می گیرد و در بورس های سازمان یافته لیست نمی شود. این بدان معنی است که شرایط هر قرارداد سوآپ توسط دو قرارداد سواپ (Swap) طرف معامله مشخص می شود.

انواع قراردادهای سوآپ (معاوضه)

• سوآپ نرخ بهره، جهت معاوضه جریان های نقدی نرخ بهره دریافتی یا پرداختی انجام می پذیرد. در سوآپ نرخ بهره معمولا یکی از نرخ ها ثابت و دیگری متغیر هستند. سوآپ نرخ بهره، ابزاری است که ناشر اوراق بدهی با نرخ شناور می تواند بهره های پرداختی خود را به بهره ثابت تبدیل کند و همچنین صندوق ها می توانند بر روی تغییرات نرخ بهره، معامله و نوسان گیری کنند.
• سوآپ ارز به دو طرف معامله این امکان را فراهم می کند تا اصل و بهره یک اوراق بدهی را با هم معاوضه کنند. بدین ترتیب، طرف های معامله می توانند ریسک خود را مدیریت کنند و یا بر روی تغییرات نرخ بهره و ارز، سفته بازی کنند. این نوع معاملات توسط بانکهای مرکزی به منظور تثبیت ارزها و توسط شرکتها به منظور ریسک تغییرات نرخ ارز مورد استفاده قرار می گیرد.
• سوآپ کالا جهت معاوضه قیمت نقدی یک کالا با یک قیمت ثابت برای یک دوره معین انجام می شود. این ابزار به تولید کنندگان و کارخانه ها این امکان را فراهم می آورد تا درآمد و هزینه های خود را مدیریت کنند.
• سوآپ درآمد کل، بسیار شبیه به معاملات CFD است. اما این نوع معاملات صرفا توسط موسسات حقوقی و بزرگ صورت می پذیرد. بدین ترتیب، دو طرف معامله توافق می کنند تا تغییرات قیمت، سود نقدی و بهره یک دارایی یا مجموع دارایی های مشخص را با یک نرخ ثابت معاوضه کنند.
• سوآپ نکول اعتبار، مشابه بیمه نامه است که دارنده یک ورقه بدهی مانند اوراق قرضه را در برابر نکول ناشر محافظت می کند. در صورتی که به دلیل ورشکستگی یا هر دلیل دیگر، ناشر قادر به پرداخت نباشد طرف فروشنده، اصل و بهره پرداخت نشده ناشر را به طرف خریدار می پردازد.

سوآپ(Swap) و رول اور(rollover) در معاملات فارکس و CFD

در بازار CFD و فارکس، انواع ارزها با نرخ بهره های مختلف وجود دارند. بهره بصورت روزانه دریافت یا پرداخت می شود. بنابراین، هر زمان که شما در بازار فارکس، یک پوزیشن باز در طول شب داشته باشید یا بهره دریافت خواهید کرد و یا بهره پرداخت خواهید کرد.

این بدان معنی است که هر پوزیشن باز شبانه، درگیر نوعی از سوآپ ارز یا سوآپ نرخ بهره است.

سوآپ در بازار فارکس زمانی اجرا می شود که یک پوزیشن معاملاتی از یک روز به روز بعدی منتقل می شود. زمان رول اور معمولا ساعت 5:00 بعد از ظهر می باشد ولی می تواند از بروکری به بروکر دیگر متفاوت باشد. در زمان رول اور، تراکنش های سوآپ بر روی همه پوزیشن های باز یک بروکر اجرا می شود.

سوآپ CFD

زمانیکه شما در یک بازار سی اف دی، سهام، شاخص، ارز دیجیتال یا کالا خرید می کنید شما با مارجین معامله می کنید و درصد بالایی از سرمایه مورد نیاز را از فروشنده سی اف دی قرض می گیرید. معمولا اگر در همان روز خرید، اقدام به فروش کنید هزینه بهره ای برای معامله شما وجود نخواهد داشت. اما اگر پوزیشن را در طول شب نیز نگه دارید شما بایستی هزینه بهره آن را پرداخت کنید. این نرخ، نرخ سوآپ خرید است که از حساب معاملاتی شما کسر می گردد.

اگر یک پوزیشن فروش سی اف دی را در طول شب نگه دارید شما بطور قابل توجهی به بروکر خود اعتبار داده اید. زمانیکه بروکر دارایی پایه را می فروشد وجه نقد دریافت می کند و این وجه نقد تا زمانیکه پوزیشن باز باشد مشمول دریافت بهره است. با این حال شما باید کارمزدی بابت قرض گرفتن دارایی پایه پرداخت کنید. بهره دریافتی شما در مقابل کارمزد پرداختی شما قرار می گیرد و ممکن است خالص این نرخ، مثبت یا منفی شود. این نرخ، نرخ سوآپ فروش است.

در معاملات سی اف دی مانند سی اف دی کالا و سهام، معمولا نرخ بهره بر اساس ارز حساب معاملاتی شما محاسبه می شود. با این حال، در تراکنش های پیچیده تر ممکن است نرخ بهره بر اساس ارزی باشد که دارایی پایه در آن کشور مورد معامله قرار می گیرد. ممکن است این فرآیندها پیچیده باشد اما معمولا بروکرها، نرخ های سوآپ خرید و سوآپ فروش هر دارایی را بطور جدا گانه در وبسایت یا پلتفرم معاملاتی خود قرار می دهند. برای نمونه می توانید نرخ های سوآپ بروکر آلپاری را در این صفحه مشاهده کنید.

مثال

سی اف دی سهام اپل دارای نرخ سوآپ خرید %0.0302 – و نرخ سوآپ فروش %0.0254 – می باشد. این یعنی هر روز که یک پوزیشن خرید را باز نگه می دارید، به میزان %0.0302 ارزش معامله در زمان خرید از حساب معاملاتی شما کسر می شود.

فرض کنید 10 سهم از سهام اپل را به قیمت هر سهم 201.50 دلار به ازاء هر سهم بصورت سی اف دی خریداری کرده اید. در اینجا ارزش اسمی پوزیشن خرید 2015 دلار می باشد. بنابراین برای هر روز که شما موقعیت را باز نگه می دارید حساب شما به اندازه 0.61$ =0.0302% * 2015 بدهکار خواهد شد.

اگر شما یک پوزیشن فروش به اندازه 10 سهم اپل را باز کنید حساب شما به اندازه 0.51$ =0.0254% * 2015 بدهکار می شود.

سوآپ فارکس

سوآپ فارکس نیز همانند سوآپ سی اف دی می باشد. زمانیکه یک پوزیشن خرید در یک جفت ارز باز می کنید در واقع ارز اول را خرید و ارز دوم را می فروشید. این یعنی شما ارز دوم را قرض گرفته و با آن ارز اول را خریداری و سپرده می کنید. پس بهره ارز اول را دریافت و بهره ارز دوم را پرداخت می کنید.

از آنجاییکه اغلب کشورها دارای نرخ بهره های بسیار پایین هستند خالص نرخ های بهره، منفی می باشد. با این حال، اگر ارزهایی با نرخ بهره های بالا خریداری کنید ممکن است خالص بهره شما مثبت باشد.

مثال 1

نرخ سوآپ خرید جفت ارز یورو دلار %0.0038 – و نرخ سوآپ فروش آن %0.0018 – می باشد.

اگر بر روی جفت ارز یورو دلار، یک پوزیشن خرید باز کنید شما دلار را قرارداد سواپ (Swap) قرض کرده اید و با آن یورو خریداری کرده اید. این یعنی شما از بابت یورو بهره دریافت و به اندازه دلار بهره پرداخت خواهید کرد.

همچنین اگر یک پوزیشن فروش روی یورو دلار باز کنید یورو را فروخته و دلار خریداری کرده اید. بنابراین، بهره دلار را دریافت و بهره یورو را پرداخت می کنید.

مثال 2

نرخ سوآپ خرید دلار آمریکا به پزو مکزیک %0.0184 – و نرخ سوآپ فروش آن %0.0123 می باشد. این دو ارز دارای اختلاف نرخ بهره قابل توجهی هستند. بنابراین شما اگر پزو را خریداری کنید اختلاف بین این دو بهره را دریافت خواهید کرد. جهت نگهداری پزو شما بایستی بر روی جفت ارز دلار پزو، پوزیشن فروش باز کنید. بدین صورت، بهره دلار را پرداخت و بهره پزو را دریافت خواهید کرد.

استراتژی های معاملاتی سوآپ

استراتژی اول: معامله حمل

در این استراتژی، ارز با نرخ بهره بالا خریداری و ارز با نرخ بهره پایین فروخته می شود. این کار زمانی انجام می شود که قیمت ارز با نرخ بهره بالاتر، در حال رشد قرارداد سواپ (Swap) باشد و این پوزیشن تا زمانیکه روند صعودی ادامه دارد نگهداری می شود.

مثال

ایجاد یک موقعیت فروش بر روی جفت ارز یورو به پزو مکزیک که نرخ سوآپ فروش آن 0.0131% می باشد و نگهداری این موقعیت تا زمانیکه پزو ارزش خود را از دست نداده است.

مزایا این استراتژی

• در زمانیکه اختلاف نرخ ها بالا می باشد و تقاضا برای ارزهای بازار نوظهور افزایش می یابد، این یک استراتژی بسیار کارا است.
• اگر نرخ بهره کمتر، کاهش یابد بازدهی پوزیشن افزایش می یابد.

معایب این استراتژی

• اگر قیمت ارز با بهره بیشتر کاهش یابد، کل سود معامله بسرعت از بین خواهد رفت.
• زمان زیادی لازم است تا این استراتژی به بازدهی قابل قبولی دست یابد.

استراتژی دوم: سوآپ سه گانه

نرخ سوآپ بصورت روزانه بدهکار یا بستانکار می شود. اما در پایان هفته ها، این نرخ برای سه روز تجمیع شده و همه آنها در یک روز هفته اعمال می شود. این بدان معنی است که نگهداری یک پوزیشن در زمان رول اور آن روز خاص می تواند بهره را سه برابر کند.

مثال

پوزیشن فروش بر روی جفت ارز یورو به پزو مکزیک با نرخ سواپ فروش 0.0131% که در روز چهارشنبه ایجاد و در صبح پنج شنبه بسته می شود. این حساب شما را به اندازه 0.0393% بستانکار می کند.

مزایا این استراتژی

• این یک روش کارا جهت بدست آوردن سود کم در یک معامله شبانه می باشد. بهترین حالت زمانی است که این رویکرد به همراه یک استراتژی دیگر استفاده شود.

معایب این استراتژی

• اگر نرخ جفت ارز بر علیه شما حرکت کند سود معامله می تواند به سرعت از بین برود.

حسابهای بدون سوآپ یا سوآپ فری

یک حساب سوآپ فری، حسابی است که در زمان رول اور پوزیشن به روز دیگر، بدهکار یا بستانکار نمی شود. این حسابها اساسا برای تریدرهای مسلمان ایجاد شده است. با این حال، این حساب ها ممکن است توسط هر تریدری مورد استفاده قرار گیرد.

بروکرها این کاهش سود را معمولا از طریق انواع دیگر کارمزدها جبران می کنند.

مزایا

• بدون اینکه نگران نرخ های بهره باشید تمرکز کامل شما بر روی تغییرات قیمت است.
• زمانیکه نرخ سوآپ معامله شما منفی است، بهره ای پرداخت نخواهید کرد.

معایب

• زمانیکه نرخ سوآپ معامله شما مثبت است بهره ای دریافت نخواهید کرد.
• ممکن است شما در نهایت با کارمزدهای پنهان این نوع حسابها، هزینه بیشتری نسبت به حسابهای معمولی پرداخت کنید.

اگر این مطلب براتون مفید بود امتیاز بدین!

برای امتیاز روی ستاره ها کلیک کنید

امتیاز 4.4 / 5. تعداد آرا 7

شما اولین نفری هستید که به این پست امتیاز میدین!

تفاوت سفارش متوقف (Stop Order) و سفارش محدود متوقف (Stop Limit Order) چیست؟

نسبت ترینر و نحوه محاسبه آن

ساسان پرهون

کارشناسی حسابداری- دارای گواهینامه های حرفه ای سازمان بورس- پنج سال سابقه فعالیت در کارگزاری بورس با سمت معامله گر کالا و اوراق بهادار

قرارداد سوآپ گاز نشان از نگاه مترقی دولت سیزدهم به کشورهای همسایه دارد

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: توافق سوآپ گاز سبب شده است روابط ایران با ترکمنستان و آذربایجان ترمیم شود و البته این موضوع نشان از نگاه مترقی دولت دارد زیرا می‌خواهد با همسایگان ارتباط اقتصادی داشته باشد.

نبض نفت- سیدموسی موسوی بر ضرورت احیای دیپلماسی انرژی کشور تأکید کرد و گفت: به‌یقین احیای دیپلماسی انرژی در شرایط اقتصادی کنونی کشور ضروری است، زیرا اگر دیپلماسی انرژی کشور فعال شود راهکارهای بسیاری برای فروش نفت و فرآورده‌های نفتی پیدا می‌شود.

وی سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از خاک ایران را نمونه‌ای از احیای مراودات اقتصادی کشور در حوزه انرژی با کشورهای همسایه دانست و افزود: دستگاه‌های مرتبط نیز باید این مهم را در دستور کار خود قرار دهند و حتی وزارت امور خارجه باید با دستگاه‌های زیرمجموعه خود مانند سفارتخانه‌ها و به‌کارگیری رایزن‌های اقتصادی به این مهم اهتمام ورزد. در واقع نمی‌توان از نقش بی‌بدیل آنها در ایجاد دیپلماسی انرژی با دیگر کشورها گذشت.

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: فعال شدن دیپلماسی انرژی فرصت مغتنمی برای پاسخ دندان‌شکن به تحریم‌هاست و بدون آن نمی‌توان در این مسیر موفق شد.

جواد اوجی که برای حضور در «هفته انرژی باکو» به این کشور سفر کرده بود روز جمعه (۱۳ خردادماه) به همراه میکائیل جباراُف، وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان تفاهم‌نامه افزایش همکاری‌های دوجانبه را امضا کرد.

بر اساس این تفاهم‌نامه، دو طرف توافق کردند حجم گاز انتقالی سالانه ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق خطوط ایران را دو برابر کنند.

این قرارداد به‌صورت حجمی است و ایران به‌عنوان هزینه سوآپ (Swap Fee) بخشی از گاز انتقالی را برمی‌دارد.

آذرماه پارسال در حاشیه سران اکو سه کشور ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان توافق کردند سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان سوآپ کنند.

این قرارداد که پس از پنج‌سال توقف مبادلات گازی ایران و ترکمنستان امضا شد، به افزایش پایداری شبکه گاز در شمال شرق ایران منجر می‌شود و مسیر ایران را برای تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه هموارتر می‌کند.

قرارداد سواپ (Swap)

برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل پنج اصل اساسی مدیریت است. مدیران باید برای همه ی این اصول از مهارت کافی برخوردار باشند.

سوآپ (قرارداد معاوضه ای ) و معاوضه جریان های نقدی

سوآپ به‌عنوان توافقی بین ۲ شرکت برای معاوضه جریان‌های نقدی در آینده با ۲ نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی‌ها نام برده می‌شود. سوآپ در لغت به‌معنای معامله پایاپاى (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است. قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می‌کند. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار است. اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه 1980 منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم‌گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به‌صورت سوآپ انجام می‌شود.

کلمات کلیدی: سوآپ، دارایی پایه، پرتفوی، معاوضه

اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ
1. دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به‌طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:
· ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛
· وام؛
· پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها؛
· شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛
· شاخص سهام.

2. فروشنده سوآپ (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می‌کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می‌شود.
3. خریدار سوآپ (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می‌کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می­شود.
4. شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می‌تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.
5. صرف سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت‌هایی که به‌وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، "پایه صرف" نام دارد و پرداخت‌های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به "پایه حمایت" موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می‌ماند.

انواع سوآپ
سوآپ، انواع فراوانی دارد. از بین انواع قراردادهای سوآپ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، مهم‌ترین و پرکاربردترین‌ها است.

سوآپ­های نرخ بهره؛
سواپ نرخ بهره یکی ابزار مهمی برای مدیریت ریسک نرخ بهره به‌شمار می‌آید که برای ولین بار در سال 1982 در ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفت. وقتی که تقاضا برای ابزارهای مالی رو به افزایش است، این ابزار می‌تواند برای کاهش ریسک نرخ بهره به‌کار کرفته شود.شایع ترین و رایج ترین نوع سوآپ که اصطلاحا به Plain Vanilla Swaps نامیده می‌شود، برای نرخ بهره دارای مشخصات زیر است:
1. نرخ بهره پرداخت‌هایی که در این معاوضه وجود دارد را مشخص می‌سازد.
2. نوع پرداخت‌های بهره (نرخ ثابت یا متغیّر) را شخص می‌سازد.
3. مقدار "اصل ذهنی"؛ یعنی همان اصل مقداری که بهره بر روی آن پرداخت می‌شود را معلوم می‌کند.
4. دوره زمانی که معوضه برای آن دوره ساخته می‌شود را مشخص می سازد.

یک سوآپ نرخ بهره را بین بانک پس‌انداز "الف" و شرکت مالی "ب" فرض کنید. بانک پس‌انداز الف موافقت می‌کند که یک نرخ ثابت 7% را برای یک میلیون تومان از "اصل فرضی" برای ده سال آینده بپردازد و شرکت مالی ب نیز می‌پذیرد که نرخ اسناد خزانه یک‌ساله را علاوه‌بر یک درصد، برای مبلغ یک میلیون تومان (اصل ذهنی) را برای همان دوره پرداخت نماید. به این ترتیب هر ساله باید بانک پس‌انداز الف، معادل 7% یک میلیون تومان را به شرکت مالی ب پرداخت نماید؛ در حالی‌که شرکت مالی ب نیز باید نرخ اوراق خزانه (T-bill) به‌علاوه 1% یک میلیون تومان را به بانک پس‌انداز الف بپردازد. نرخ ثابت برای دوره ده ساله: 7% *1000000 و نرخ متغیّر برای دوره ده ساله:T-bill+ 1% * 1000000 خواهد بود.

قراردادهای سوآپ ارز (Currency Swap Contracts)؛
سوآپ ارز عبارت است از پرداخت‌های اصل و فرع مبلغی از‌ یک ارز در برابر پرداخت اصل و فرع در ارز دیگر. قرارداد سوآپ ارزی ‌ایجاب می‌کند که مبالغ اصل (وام) با ارزهای گوناگون تعریف شده باشد؛ که این مبالغ به‌طور معمول در شروع و پایان عمر سوآپ، پرداخت می‌شوند. مبالغ پایه (اصل وام) طوری انتخاب می‌شوند که در صورت پرداخت در زمان شروع و ابتدای قرارداد، معادل و مساوی همدیگر باشند. این برابری براساس نرخ برابری نقدی ارزهای مربوطه در زمان شروع قرارداد است. تحت‌ یک قرارداد‌ یا معامله سوآپ ارز،‌ یکی از طرفین توافق می‌کند تا پرداخت‌های دوره‌ای (ماهانه، سالانه و . ) در‌ یک ارز مشخص، برای‌ یک دوره خاص، داشته باشد؛ تا بدهی طرف دیگر معامله (که از لحاظ ارز عنوان‌شده متحمل شده است)، برطرف شود. در عوض، طرف دوم معامله توافق می‌کند که همین عملیات را در مورد طرف نخست قرارداد پیاده کند. سوآپ ارزی، زمانی امکان‌پذیر است که هریک از جریان‌های پرداختی که سوآپ می‌شوند، ارزش‌ یکسان داشته باشند (بدون در نظر گرفتن اینکه این جریان‌ها به نرخ بهره ثابت‌ یا نوسانی بستگی دارند‌ یا نه؟).
سوآپ ارز انواعی دارد؛ در 1990، معمول‌ترین شکل سوآپ، سوآپ ارز ثابت- ثابت (fixed-for-fixed) بود که به‌صورت سوآپ Plain Vanilla (رایج‌ترین نوع سوآپ) شناخته می‌شد. تحت این سوآپ ارز، گردش نقدینگی سوآپ براساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت است.
یک شکل معمول دیگر از سوآپ، سوآپ ارزی ثابت-شناور (fixed-for-flow) است. تحت این قرارداد،‌ یکی از جریان‌های پرداخت در نرخ ثابت، در‌ یک ارز قرار گرفته، در حالی‌که جریان پرداخت دیگر، براساس نرخ شناور ارز دیگر قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از انواع سوآپ، سوآپ ارز شناور-شناور (flow-for-flow) است. در این حالت هر دو طرف جریان پرداختی براساس نرخ‌های شناور ارزهای مورد قرارداد است. بدین معنا که نرخ مورد توافق معامله‌گران عبارت است از نرخ زمان سررسید معامله.
یک نوع دیگر از سوآپ ارز که بسیار شایع و معمول است، سوآپ ارز غیرهمسان (Cross-Currency Swap) است و آن توافقی است برای سوآپ نرخ بهره ثابت در‌ یک ارز، با نرخ بهره متغیر در‌ یک ارز دیگر.

سوآپ با شروع از معامله سلف (Forward-Starting Swap)؛
در این نوع سوآپ، برگه بهادار سلفی، با نرخ امروز سوآپ نرخ بهره یا یک بدهی که در آینده پدید یا فروخته می‌شود، قفل شده و فروخته می‌شود. مؤسسه‌هایی که بخواهند اوراقی را با نرخ بازده ثابت در آینده منتشر کنند، می‌توانند از این نوع سوآپ استفاده کنند.
سوآپ نرخ بازده کل ( Total Return Swap or Total Rate Of Return Swap: TRORS)؛ قراردادی است که در آن، دو طرف معامله، یک دارایی را به‌صورت دارایی پایه یا معیار انتخاب می‌کنند؛ پس از آن قرار می‌گذارند که یکی از طرفین بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش ارزش آن دارایی یا کاهش ارزش دارایی مربوطه را صاحب ‌شود، در عین حال، طرف مقابل نیز وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت می‌کند؛ که به‌طور معمول هم هیچ‌گونه ارتباطی با دریافتی‌های طرف نخست ندارد.در حقیقت، این نوع سوآپ، به طرف دوم اجازه می‌دهد تا دارایی‌اش را در برابر نوسان‌های ارزش، پوشش دهد و طرف نخست نیز می‌تواند بدون اینکه دارایی را وارد ترازنامه‌اش بکند، از عایدات اقتصادی آن بهره‌مند شود.

دو کارکرد اصلی در استفاده از سوآپ بازده کل مترتب است.
1. کاهش ریسک اعتباری دارایی پایه از راه انتقال بازده کل به خریداران سوآپ؛
2. کاهش ریسک بازار دارایی پایه فروشنده سوآپ از راه جبران زیان کاهش ارزش دارایی پایه به‌وسیله خریدار سوآپ. علاوه‌براین چند منفعت دیگر در استفاده از این نوع به‌جای خرید دارایی پایه برای سرمایه‌گذار مترتب است:
· لازم نیست تا خریدار سوآپ شخصا درباره تأمین مالی خرید دارایی پایه اقدام کند و در عوض مبلغی را به فروشنده سوآپ در ازای دریافت بازده کل ناشی از دارایی پایه می‌پردازد.
· خریدار سوآپ می‌تواند از بهترین اقدام فروشنده سوآپ در تهیه دارایی پایه نفع ببرد.
· خریدار سوآپ در معرض همان میزان خطر اقتصادی ناشی از یک سبد متنوع از دارایی‌ها در یک معامله سوآپ است که در معامله‌های بازار نقدی به‌دست می­آید. به این وسیله سوآپ بازده کل نسبت به بازار نقد، ابزار بسیار مؤثرتری خواهد بود.
· خریدار سوآپ، خرید یک دارایی، همزمان با ریسک اعتباری مثل اوراق قرضه شرکتی در بازار را مشکل می­یابد؛ از سوی دیگر خریدار سوآپ در برابر دریافت بازده کل دارایی پایه در معرض دو ریسک اعتباری یا نکولِ فروشنده سوآپ[10] و ریسک تغییر نرخ سود قرار می­گیرد.

سوآپ دارایی (Equity Swap)؛
در این سوآپ، جریان‌های نقدی آینده بین دو طرف برای مدت مشخصی مبادله می‌شود. یکی از این دسته جریان‌های نقدی، نوعاً بهره‌ای است که بر دارایی پایه (ممکن است مبلغی پول باشد) بار می‌شود. دسته دیگر، جریان‌های نقدی، به عملکرد شاخص سهام در بازار بورس اوراق بهادار مربوط است. به این معنا که یکی از طرفین جریان‌های بهره‌ای دارایی پایه را صاحب می‌شود و طرف دیگر تغییرهای ارزش شاخص بورس اوراق بهادار در مدت زمان مورد توافق را به‌دست می‌آورد.

سوآپ نکول اعتباری (Credit Default Swap: CDS)؛
این سوآپ، پرکاربردترین مشتقه اعتباری است. این قرارداد سواپ (Swap) قرارداد توافقی است که طی آن، طرف خریدار، اجرتی را به‌صورت دوره‌ای به طرف فروشنده در برابر تعهد وی به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده و در صورت بروز حادثه‌ای مورد توافق (مانند نکول)، پرداخت می‌کند. این قرارداد، مانند بیمه است که طی آن، صاحبان دارایی‌ها آنها را در ازای مبلغی به‌صورت دوره‌ای بیمه می‌کنند. تفاوت اصلی بین "سوآپ نکول اعتباری" و "سوآپ نرخ بازده کل" در این است که سوآپ نکول اعتباری از دارایی، در برابر بروز یک اتفاق خاص، محافظت می‌کند؛ در حالی‌که "سوآپ نرخ بازده کل"از دارایی در برابر کاهش ارزش احتمالی آینده آن محافظت می‌کند. به‌عبارت دیگر در حالی‌که CDS به‌صورت ابزار مشتقه اعتباری مطرح است، TRORSهیچ‌گاه به‌صورت یک مشتقه اعتباری مطرح نیست.

سوآپ با سررسید ثابت (Constant Maturity Swap: CMS)؛
سوآپ با سررسید ثابت یا (CMS) یک سوآپ جهت تأمین منابع مالی است که به خریدار آن این امکان را می‌دهد تا بتواند مدت زمان مشخصی را به‌صورت دوره‌ دریافت جریان‌های نقدی در خلال معامله خود مشخص کند. سوآپ با سررسید ثابت در مقابل نقطه‌ای در منحنی تغییرهای قیمت سوآپ، مربوط به یک قیمت اعلام‌شده‌ دوره‌ای، ثابت می‌شود.

سوآپ تفاضلی (Differential Swap)؛
نوعی سوآپ نرخ بهره است؛ که طی آن، نرخ بهره در یک ارز با یک نرخ بهره متغیر در یک ارز خارجی معاوضه می‌شود. برای مثال ممکن است پرداخت‌هایی که براساس نرخ لایبور پوند انگلیس صورت می‌گیرد، با پرداخت‌هایی که براساس نرخ لایبور دلار آمریکا صورت می‌پذیرد، معاوضه شوند (که البته همراه با یک حاشیه سود و زیان خواهد بود).

سوآپشن (Swaption)؛
سوآپشن­ها ابزار جدیدی از ابزارهای‏ مهندسی مالی برای‏ کنترل ریسک نرخ بهره‏ محسوب می‏شوند و در واقع یک نوع‏ حفاظت از نرخ بهره بلندمدت است. به‌عبارت دیگر سوآپشن یک حق اختیار ورود به سوآپ‏ نرخ بهره در بلندمدت است.[14] طرفین قرارداد سوآپ از این قرارداد به‌منظور دوری از ریسک‌های موجود در بازار استفاده می‌کنند.اما گاهی پیش می‌آید که فردی به‌طور قطع نمی‌داند که دارایی وی در معرض ریسک قرار می‌گیرد یا خیر. در چنین مواقعی، وی می‌تواند به حضور در قرارداد "سوآپشن" اقدام کند. در حقیقت این قرارداد به دارنده آن، این امتیاز را می‌دهد تا بتواند اختیار ورود به یک قرارداد سوآپ نرخ بهره را در آینده داشته باشد.

ریسک اعتباری درسوآپ
قراردادهایی همچون سوآپ که در واقع توافق‌نامه‌های خصوصی بین دو شرکت هستند، در معرض "ریسک اعتباری" هستند. به‌طور مثال یک نهاد مالی قراردادهای سوآپ همسان و معادل اما برعکس (مقابل)با دو شرکت منعقد کرده است؛ اگر هیچ‌کدام از طرفین قرارداد پیمان­شکنی نکنند، نهاد مالی به‌صورت کامل پوشش ریسک داده می­شود؛ یعنی کاهش در یک قرارداد همواره با افزایش یک ارزش قرارداد دیگر جبران می­شود؛ اما همواره این احتمال وجود دارد که یکی از مؤسسات طرف قرارداد دچار ورشکستگی شود؛ در این حال، نهاد مالی باید به قرارداد خود با طرف دیگر پایبند باشد.

مقایسه قرادادهای آتی، اختیار معاملات و سوآپ ارزی
1. قراردادهای آتى‌‌ و اختیار معامله ابزارهای مالی، به‌نسبت کوتاه‌مدت بوده و در سررسیدهای کوتاه‌مدت کاربرد دارند. چنین ابزارهایی برای سررسیدهای حداکثر تا‌ یک سال می‌توانند کارآیی داشته باشند و با توجه به قیمت تمام‌شده آن (ارزش قرارداد)، مثمر ثمر بوده و ریسک را پوشش می‌دهد.اما سوآپ (قراردادهای سوآپ)، به‌راحتی و با قیمت مناسب (Cost-Effective)، شرکت‌ یا مؤسسه مالی‌ یا صندوق سرمایه‌گذاری‌ای که با ریسک وام‌ یا سرمایه‌گذاری (نوسان در نرخ) روبه‌رو است را در درازمدت پوشش می‌دهد.
2. تفاوت دیگر بین قراردادها این است که قراردادهای سوآپ در اصطلاح به قرارداهای (Over The Counter: OTC) معروف هستند؛ یعنی قراردادهایی که خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند و ضوابط و مقررات استاندارد بورس بر آنها حاکم نیست. ضمن اینکه در قراردادهای سوآپ افزون بر وجود پیش‌فرض مبادله اصل مبلغ قرارداد در تاریخ سررسید، جریان‌های نقدی حاصل از بهره‌های ارزهای مورد معامله در خلال مدت قرارداد نیز در تاریخ‌های مورد توافقی باهم مبادله می‌شوند. در معامله‌های آتى‌‌ و اختیارات ارزی مبادله اصل مبالغ معامله در سررسید انجام می‌شود. در قراردادهای آتى،‌‌ مبلغی به‌عنوان "حساب ودیعه" و در قراردادهای اختیارات، مبلغی به‌عنوان "قیمت حق خرید" یا "قیمت حق فروش" مطرح است؛ که این مبالغ، غیر از قیمت دارایی پایه است که در سررسید مبادله می‌شود. از طرفی برای شرکتی که می‌خواهد خود را در برابر ریسک نرخ برابری ارز خارجی پوشش دهد، استفاده از قراردادهای اختیار معامله ارزها، در مقایسه با قراردادهای آتى‌‌، گزینه‌‌ی مطلوب‌تری است.
3. پیمان آتی منجر به معاوضه جریانات نقدی فقط در یک تاریخ یکسان می‌شود؛ ولی قراردادهای سوآپ، عموما به معاوضه جریان نقدی در چندین زمان مختلف در آینده می‌انجامد.

? What is SWAP

The operation of the rollover of the position which is called Swap has been created for this purpose. The basis of this operation is that you need to "close" the order and reopen it at the close price. At the same time, funds that are equal to the swap size are deducted from or added to your account. The swap size depends on the interest rates of the Central Banks and the range of other factors. Because the interest rate is set by the Central Bank of each country, this leads to a situation wherein the difference between the interest rates of various currencies may be quite considerable. The calculation of the swap rate is carried out in the view of this difference.

قرارداد سواپ (Swap)

به گزارش خبرنگار بانک و بیمه گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان ، سوآپ (Swap) در معاملات یا همان سوآپ مالی, قراردادی مشتقه است که بین دو طرف برای مبادله دو ابزار مالی انجام می شود. این روش معامله بین دو طرف برای معامله و مبادله هر نوع جنس یا اوراق بهاداری می تواند تعریف شود.

یکی از انواع سوآپ ها که اخیرا نیز بواسطه توافق بین ایران و ترکیه بر سر سوآپ ارز و لیر مورد توجه قرار گرفته است، سوآپ ارز (Currency Swap Contracts) است.

قرارداد سوآپ نوعی قرارداد برای معاوضه جریان نقدی در آینده است. یک قرارداد سوآپ، تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی که باید پرداخت شوند را مشخص می کند. این جریانات نقدی در واقع ارزش آتی است که آنچه معامله می شود دارد.

• چگونه دسته چک بگیریم؟

رویه سوآپ ارز اینگونه است که دو طرف این معامله سوآپ ارز توافق می کنند که پرداخت های دوره ای در یک ارز مشخص را در یک دوره خاص(مثلا ماهانه، سالانه) داشته باشند تا بدهی طرف مقابل معامله سوآپ تمام شود. در عوض طرف دوم نیز می پذیرد که همین کار یعنی همین پرداخت ها را برای طرف اول معامله سوآپ داشته باشد.

تعبیر دیگر از سوآپ ارز این است که دو معامله نقدی و سلف ارز بطور همزمان انجام می شود و هدف این است که ریسک های مربوط به معامله و نوسانات نرخ ارز دو طرف معامله مدیریت شود. یعنی به جای اینکه ارز دو کشور با یک نرخ در زمان حال بصورت نقدی معامله شود و با نرخ دیگری بصورت سلف، با در نظر گرفتن یک نرخ متوسط و پرداخت های دوره ای ارز دو طرف معامله این نوسانات نرخ ارز و ریسک های آن مدیریت شده و متعادل می شوند.

معامله سوآپ ارز سه طرف معامله دارد که با مثال زیر برای یک معامله سوآپ روش کار معامله سوآپ ارز مشخص می شود:

مشتری " الف" در تاریخ معینی با پرداخت ۲۰۰۰ یورو مبلغ ۲۲۰۰ دلار از بانک "ب" در یک معامله نقدی خریداری می‌کند. مدیران مالی بانک "ب" برای حفظ سبد دارایی‌های ارزی، باید مقدار دلار فروخته شده را برگردانند.

این مقصود را بانک "ب" با انجام یک معامله سلف دلار با طرف سوم با یک نرخ معین با سررسید معین دیگری یعنی چند ماه بعد دنبال می‌کند.

مجموعه این معامله طی یک سلسله محاسبات با نرخ های معین و به صورت یکجا صورت می پذیرد. در این معامله، بانک"ب" ضمن به دست آوردن سود حاصل از فروش دلار، با انجام خرید سلف، ارز خود را از ریسک تغییر ارزش دلار محافظت می کند.