آشنایی با بورس و انواع بازار بورس
برای شناخت و فهمیدن این موضوع که واقعا بورس چیست و آشنایی بیشتر با آن بهتر است از “بازار” و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، می توان گفت که:
✓بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می گیرد.
✓ساده تر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است.
✓ این شرایط می تواند مکان خاصی یا شبکه ای ارتباطی مثل اینترنت باشد.
✓ در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی های واقعی و دارایی های مالی، مورد معامله قرار می گیرند.
◯ دارایی های واقعی همان دارایی های فیزیکی هستند (مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و …)
◯ دارایی های مالی و دارایی های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت.
بورس بازاری است که در آن دارایی های مختلف مورد معامله قرار می گیرد.
فرابورس چیست؟
در کنار بورس سهام، بازار مجزایی وجود دارد موسوم به فرابورس (OTC) یا خارج از بورس.
در تعریف جهانی فرابورس، سهام شرکت‌هایی که شفافیت کافی یا وضعیت سودآوری مناسب ندارند به صورت توافقی میان خریدار و فروشنده معامله می‌شوند.
در فرابورس سازمان بورس نظارت محدودتری بر معاملات دارد و صرفا برای جلوگیری از کلاه‌برداری‌ها معامله شرکت‌هایی که شرایط لازم برای ورود به بورس را ندارند در این بازار انجام می‌دهند.
البته باید در نظر داشت که فرابورس ایران از شکل فرابورس در دنیا متمایز شده و خود در حد یک بورس فعالیت می‌کند. یعنی فرابورس ایران صرفا جایی برای معاملات توافقی سهام نیست و بسیاری از شرکت‌ها در این بازار حضور دارند و مشابه معاملات سهام با مکانیزم عرضه و تقاضا و به صورت برخط معامله می‌شوند.
همچنین تعداد قابل توجهی اوراق بدهی در فرابورس ایران معامله می‌شوند و در نتیجه این شرکت را به یک بورس کامل تبدیل کرده است. دامنه نوسان شرکت‌های فرابورسی همانند شرکت‌های بورس اوراق بهادار 5 درصد است.
بازاری به نام بورس کالا
بورس کالا نیز نوع دیگری از انواع بورس محسوب می‌شود. در بورس‌های کالایی معاملات روی یک کالای فیزیکی انجام می‌شود. بنابراین، بورس کالا مکانی است که طلا، فلزات، محصولات کشاورزی و … مورد معامله قرار می‌گیرند.
عموما بورس کالا مورد توجه فعالان واقعی اقتصاد در بخش تولید و تجارت است. یعنی کسانی که مستقیما در فعالیت خود نیاز به یک کالای مشخص دارند از طریق بورس در قیمت‌هایی شفاف‌تر و در فضایی رقابتی احتیاج خود را رفع می‌کنند.
این معاملات به بازار موسوم به معاملات فیزیکی مربوط می‌شود. در کشورمان بورس کالا به صورت بسیار محدود دارای بازار آتی و آپشن است و در نتیجه عموما بازیگران حقوقی در معاملات بازار فیزیکی بورس کالا فعالیت دارند. معاملات بورس آتی سکه یا اختیار سکه جزو معدود ابزارهایی است که در بورس کالایی کشورمان وجود دارد که در آن تعداد زیادی از فعالان حقیقی نیز حضور دارند.
بازار فیوچرز یا آتی چیست؟
در عمل بازارهایی برای معاملات غیرفیزیکی کالاها تعریف شده است که به بازار فیوچرز یا آتی (futures) و آپشن یا اختیار (options) شهرت دارند. در این بازارها کالاها برای تحویل در آینده معامله می‌شوند.
در این بازارها دو گروه فعالیت می‌کنند؛ مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان واقعی در کنار سفته‌بازان. هدف حضور بخش واقعی در بازار آتی و آپشن آن است که درآمد یا هزینه‌های خود را از ریسک‌های احتمالی مبری کنند. به این عملیات پوشش ریسک (hedge) گفته می‌شود که خریدار یا فروشنده یک کالا قیمت معامله یک محصول در آینده را تثبیت می‌کند.
اما گروه دوم موسوم به سفته‌بازان از نوسان قیمت‌ها در قراردادهای آتی یا اختیار کسب سود می‌کنند. بنابراین، بر خلاف بورس کالای فیزیکی، حضور افراد خُرد در بازارهای آتی و آپشن مرسوم است.
بازاری به نام بورس انرژی
یکی دیگر از انواع بورس که از سال 91 به بورس‌های ایران اضافه شد، بورس انرژی است. این بورس یه نوع بورس کالایی است که در آن معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر آن انجام می‌شود. حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و … است.
بورس انرژی عنوان چهارمین بورس کشور است که به منظور عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفته است.
بورس چیست | هر آن چه که برای ورود به بازار بورس باید بدانید
آیا تا کنون با خود اندیشیده اید که چطور می توانید با سرمایه ای اندک در سرمایه گذاری های بزرگ و پر سود شرکت کنید؟ راه انجام این کار، شرکت در بازار بورس است. بازار سرمایه و به ویژه بازار بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم می کند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایه ای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایه گذاری کند، و در سود آن ها شریک شود.
- 1. تعریف و تاریخچه بورس
- 2. انواع سهام در بورس
- 2.1. کالا
- 2.2. ارز
- 2.3. اوراق بهادار
- 3.1. شاخص کل
- 3.2. شاخص کل هم وزن
- 3.3. شاخص قیمت
- 3.4. شاخص قیمت هم وزن
- 3.5. شاخص سهام شناور آزاد
- 3.6. شاخص صنعت
- 3.7. شاخص بازار اول
اما بازار بورس چیست؟ چه تفاوتی با بازارهای فارکس دارد؟ فرابورس چیست؟ نحوه سرمایه گذاری در بورس چگونه است؟ در این مقاله به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد، و هر آن چه که برای ورود به این بازار نیاز دارید را در اختیار شما قرار می دهیم.
اما پیش از ورود به مبحث بورس، باید با مفهوم بازار آشنا شوید. بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می گیرد. هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله ای صورت پذیرد، بازار تشکیل شده است. این شرایط می تواند مکانی خاص، یا شبکه ای ارتباطی مثل اینترنت باشد. در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی مورد معامله قرار می گیرند: دارایی های واقعی و دارایی های مالی.
دارایی های واقعی، همان طور که از نام آن ها مشخص است، عبارت اند از دارایی های فیزیکی همچون زمین، ساختمان، انواع کالا و …. . اما دارایی های مالی، به صورت فیزیکی نیستند، و تنها اسناد و کاغذهایی هستند که ارزش آن ها به پشتوانه یک دارایی دیگر تعیین می شود و از جمله آن ها می توان به سهام و اوراق مشارکت اشاره نمود.
تعریف و تاریخچه بورس
اکنون که با تعریف بازار آشنا شدیم، درک بورس نیز آسان می شود؛ چرا که بورس هم یکی از همین بازارها می باشد. تعریف بورس را می توان به صورت ساده این گونه بیان داشت که بورس بازاری است که دارایی های مختلفی در آن مورد معامله قرار می گیرند.
اولین بورس به اواخر قرن چهارده و اوایل قرن پانزده در کشور هلند می رسد اما بورس، به صورت مدون، از دو قرن پیش شروع به فعالیت نموده است. مطالعات اولیه درباره تاسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵هجری شمسی بر می گردد. در این سال، فردی بلژیکی به نام ران لوترفلد پس از انجام مطالعات گسترده درباره تاسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد، اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملا موضوع بررسی و تاسیس بورس در ایران بیش از ۲۵سال به تاخیر افتاد.
در نهایت در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل شد، تعریف بورس و فرابورس و موافقت نامه اولیه تاسیس بورس سهام در این کمیسیون تنظیم گشت.
در اواخر همان سال یعنی سال ۴۱، هیئتی از بروکسل به سر پرستی دبیر کل آن برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد.
حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس، در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگ ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
انواع سهام در بورس
همان طور که گفتیم، بورس به بازاری اطلاق می شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می پذیرد. در مجموع می توان بازار بورس را به سه نوع تقسیم نمود:
بازار کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی های کارشناسی و قیمت گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می شود. در این بورس معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می گیرد. هر بورس کالایی را با نام کالایی که درآن معامله می شود می شناسند. مثلا نفت، گندم و… . بازار کالا خود به بازار فیزیکی و بازار ابزار مشتقه تقسیم می شود.
در بورس ارز، همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول های خارجی انجام می گیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشم گیری دارد.
اوراق بهادار
در بازار اوراق بهادار دارایی های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و … مورد معامله قرار می گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می شود بورس اوراق بهادار می گویند ولی ما در این نوشته برای اختصار آن را بورس یا می نامیم.
شاخص بورس
شاخص یک معیار آماری است که تغییرات متغیرهای مورد نظر را در بازه های زمانی نشان می دهد. در بازار بورس شاخص های زیادی توسط فعالان استفاده می شوند و کاربرد دارند. این شاخص ها در تحلیل های بازار از گذشته تا آینده، و پیش بینی روندها به کمک ابزار های نموداری استفاده می شوند.
در ادامه انواع شاخص بورس را برای شما بیان می کنیم:
شاخص کل
شاخص کل، مهم ترین شاخص در بازار است که نشان دهنده میانگین میزان تغییرات قیمت و سود سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است. برای درک ساده تر شاخص کل می توان گفت اگر شما سهام تمامی شرکت های بازار را متناسب با وزن سرمایه ای هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید، تغییر شاخص کل دقیقا میزان سود و ضرر شما را نشان می دهد.
شاخص کل هم وزن
در شاخص هم وزن، تمام شرکت ها چه بزرگ و چه کوچک یکسان در نظر گرفته می شوند. وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار کاهش یافته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار رشد کرده است.
در شاخص کل ممکن است اکثر شرکت ها بازدهی منفی داشته باشند اما تنها مثبت بودن چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل شود. اما در شاخص هم وزن، شاخص بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت ها نشان داده می شود نه بر اساس سرمایه بیشتر.
شاخص قیمت
شاخص قیمت نشان گر روند قیمت شرکت های بازار است و تفاوت آن با شاخص کل در این است که سود سازی شرکت ها در آن تاثیری ندارد و تنها تغییرات قیمت سهام ها معیار محاسبات است. در شاخص قیمت سرمایه و بزرگی شرکت ها محاسبه می شوند. به این معنی که شرکت های بزرگ تاثیر بیشتر و شرکت های کوچک تاثیر کمتری دارند.
شاخص قیمت هم وزن
تفاوت این شاخص با شاخص قیمت این است که ضریب تاثیر شرکت های بزرگ و کوچک یکسان است و وزن شرکت ها محاسبه نمی شود. در شاخص قیمت هم وزن، شرکت ها فارغ از بزرگ یا کوچک بودن بررسی می شوند و سرمایه تمام شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شوند.
شاخص سهام شناور آزاد
سهام شناور آزاد به درصدی از سهام شرکت گفته می شود که صاحبان آن قصدی برای مدیریت در شرکت ندارند و تنها برای خرید و فروش سهام وارد معاملات آن سهم شدند؛ قابلیت نقد شوندگی سهام شناور آزاد زیاد است.
شاخص صنعت
شاخص صنعت بازدهی صنایع مختلف را به تفکیک نشان می دهد و مانند شاخص کل محاسبه می شود. این شاخص نشان دهنده میانگین بازدهی سرمایه گذاران در آن صنعت است. مانند شاخص صنعت خودرو یا صنعت پتروشیمی و … .
شاخص بازار اول
این شاخص، میانگین بازدهی شرکت های بازار اول بورس را نمایش می دهد. برای مثال پرتفویی را در نظر بگیرید که سهام شرکت های عضو در بازار اول بورس را متناسب با بزرگی آن ها دارد؛ شاخص بازار اول نشان دهنده میزان سود و زیان این پرتفوی می باشد.
تفاوت بورس و فارکس
بازار فارکس، همان بازار بورس تبادلات ارزی است، و همان طور که بیان کردیم، در کشور ایران فعالیتی در این زمینه بورسی انجام نمی شود.
فارکس به عنوان یک بازار محبوب در میان معامله گران شناخته می شود و به دلیل داشتن ویژگی هایی مثل باز بودن 24 ساعته در روزهای معاملاتی، وجود همیشگی خریدار و فروشنده، امکان نقد شوندگی بالا، معاملات دو طرفه و لحظه ای و وجود اهرم افزایش سرمایه (لوریج) در دنیا رایج است.
اصلی ترین دلیل محبوبیت فارکس در دنیا این است که برای کسب سود از کالاها فقط می توان از پیش بینی روند صعودی قیمت ها استفاده کرد، ولی در بازار ارز به علت این که معاملات بر اساس ارزش گذاری دو نوع پول تعیین می گردد، با افزایش ارزش یک ارز، متقابلا ارزش ارز مقابل کاهش می یابد؛ به همین دلیل نه تنها از روند صعودی افزایش ارزش یک ارز، بلکه از روند نزولی کاهش ارزش یک ارز نیز می توان سود گرفت. در واقع روند نزولی ارزش یک ارز روند صعودی ارزش ارز مقابل است.
تفاوت بورس و فرابورس
فرق بورس با فرابورس را باید در تعداد بازارها، شفافیت و عملکرد سهام و دامنه نوسان قیمتی در ساعات معاملاتی دانست. همچنین ضریب نقدشوندگی، ریسک خرید و فروش سهام، احتمال توقف نماد و میزان زیان انباشته سهام نیز متفاوت است.
فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس ولی با شرایط پذیرش و معامله ساده تر ایجاد گردید تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد. مهم ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه می باشد که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع تر به بازار را دارند.
به همین خاطر رویه های پذیرش شرکت ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ای است که شرکت ها با دارا بودن حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.
نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن over the counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار به اختصار otc نیز گفته می شود. قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت های مالی و عملیاتی شرکت های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.
نحوه سرمایه گذاری در بورس
برای سرمایه گذاری در بورس و خرید و فروش سهام و اوراق بهادار، در قدم اول باید در سامانه سجام ثبت نام کنید. پیشتر در مقاله ای جداگانه، به صورت کامل به معرفی سجام پرداخته ایم، و مزایای عضویت در این سامانه را بیان کرده ایم.
پس از این که ثبت نام خود را در سجام تکمیل کردید، باید کارگزاری خود را انتخاب نموده، و چه به صورت حضوی و چه اینترنتی، اقدام به ثبت نام و ارائه مدارک در کارگزاری خود نمایید. از تعریف بورس و فرابورس کارگزاری های خوب در زمینه بورس را می توان کارگزاری مفید دانست. برای یادگیری نحوه عضویت در مفید، بر روی دکمه زیر کلیک کنید.
انواع شاخص ها در بورس
همان‌طور که پیش از این نیز مطرح شد شاخص نماگری است که سطح عمومی قیمت یا بازدهی را برای گروهی یا کل سهام نشان می‌دهد. بنابراین شاخص کل قیمت نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت کلیه سهام موجود در بازار بورس است. از آنجایی که شاخص یک عدد است و واحد اندازه‌گیری خاصی برای آن تعریف نشده است به منظور اینکه قابلیت تفسیر و تحلیل پیدا کند به این صورت عمل می‌گردد. یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف می‌کنند و تمامی ارقام شرکت‌ها در آن سال را به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف می‌کنند. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سال‌های بعد را نسبت به آن سال می‌سنجند و از این طریق رشد یا نزول شاخص اتفاق می‌افتد. فرمول محاسبه شاخص کل قیمت از رابطه زیر محاسبه می‌شود:
همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید در مخرج کسر شاهد ارقام مذکور در سال مبدأ هستیم. منظور از ارزش جاری که در صورت و مخرج کسر به آن اشاره شده چیست؟ لازم به ذکر است که ارزش جاری هر سهم از حاصل‌ضرب قیمت پایانی سهام ضربدر تعداد سهام آن شرکت به دست می‌آید. همچنین عنایت داشته باشید که سال مبدأ در بورس اوراق بهادار تهران سال ۱۳۶۹ تعریف شده است و قیمت سهام در آن سال به عنوان مبنای محاسبات لحاظ گردیده است. برای درک این موضوع سعی می‌کنیم تا در قالب یک مثال مواردی را خدمت شما شرح دهیم:
فرض کنید که کل بازار از سال ۱۳۶۹ تا الآن تنها از سه سهم الف، ب و پ تشکیل شده باشد. اطلاعات سهام در آن سال به شرح زیر است:
سهم الف: ۱۰۰۰ سهم به ارزش ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۲۰۰۰ ریال
در نتیجه ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ در مثال ما برابر خواهد بود:
(۱۰۰۰*۱۰۰۰) + (۲۰۰۰*۳۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۰۰۰) = ۱۰۰۰۰۰۰ + ۶۰۰۰۰۰۰ +۴۰۰۰۰۰۰ = ۱۱۰۰۰۰۰۰
بنابراین ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ معادل ۱۱ میلیون ریال بوده است و طبق فرمول شاخص، رقم شاخص در آن سال ۱۰۰ واحد است. حال فرض کنید در سال ۱۳۷۰ قیمت سهام الف به ۲۰۰۰ ریال؛ سهام ب به ۲۷۵۰ ریال و سهام پ به ۲۵۰۰ ریال افزایش پیدا کند. بنابراین ارزش جاری بازار سهام در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
(۱۰۰۰*۲۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۷۵۰) + (۲۰۰۰*۲۵۰۰) = ۲۰۰۰۰۰۰ + ۵۵۰۰۰۰۰ + ۵۰۰۰۰۰۰ = ۱۲۵۰۰۰۰۰
بنابراین همان‌طور که در محاسبات فوق مشاهده می‌فرمایید ارزش جاری بازار سهام در مثال ما در سال ۱۳۷۰ به ۱۲۵۰۰۰۰۰ افزایش پیدا کرده است. حال اگر شاخص کل را محاسبه نماییم شاهد رشد ۱۴ درصدی شاخص کل قیمت هستیم:
(۱۲۵۰۰۰۰۰/۱۱۰۰۰۰۰۰) * ۱۰۰ = ۱۱۴
همان‌طور که در بالا مشاهده می‌فرمایید شاخص کل نسبت به سال ۱۳۶۹ در حدود ۱۴ واحد افزایش داشته است که نشان از رشد ۱۴ درصدی شاخص بورس دارد.
نکاتی مهم در رابطه با شاخص کل قیمت:
در این شاخص زمانی که شرکت‌ها از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران افزایش سرمایه می‌دهد و یا تعداد شرکت‌ها کم و یا زیاد می‌شوند تعدیل می‌گردد که به دلیل پیچیدگی محاسبات از تشریح شیوه آن خودداری می‌گردد.
زمانی که یک سهم به دلایل مختلفی مانند شفاف‌سازی؛ برگزاری مجمع عمومی عادی و یا به طور فوق‌العاده بسته می‌شود قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی به عنوان مبنای قیمتی آن سهم در شاخص منظور می‌گردد.
از آنجایی که شاخص کل از تعداد سهام شرکت‌های مختلف اثر می‌پذیرد و بنابراین شرکت‌های بزرگ‌تر موجب تغییرات بزرگ‌تر شاخص بورس می‌گردند نبایستی صرفاً تغییرات این شاخص را مبنا قرار داد و برای تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی بازار بایستی از سایر شاخص‌ها نیز کمک گرفت. یکی از اتفاقات رایج در بازار این هست که کلیت بازار نزولی است اما چون سه تا ۵ سهم بزرگ بازار صعود سنگین داشته‌اند شاخص کل رشد قابل‌توجهی را ثبت می‌کند.
سازمان بورس و اوراق بهادار سهام پذیرش شده در بازار بورس را بر اساس میزان نقدشوندگی، درصد شناوری سهام، وضعیت سودآوری، تعداد سهام و … در دو بازار اول و دوم تقسیم‌بندی می‌کند. شاخص قیمت کل برای سهام پذیرفته‌شده در هر کدام از این بازارها به تفکیک محاسبه می‌گردد و از آن به عنوان شاخص بازار اول و بازار دوم یاد می‌گردد.
شاخص کل هم‌وزن:
شیوه محاسبه شاخص کل هم‌وزن مشابه شاخص قیمت کل است با این تفاوت که از تعداد سهام شرکت در محاسبه شاخص استفاده می‌گردد. در واقع در این شاخص فارغ از اینکه شرکت‌ها چه اندازه‌ای دارند اثر یکسانی را خواهند داشت در حالی که در شاخص قیمت کل تعداد سهام یک شرکت به عنوان وزن قیمت‌ها اثر بااهمیتی در محاسبات دارند. با لحاظ توضیحات فوق مجدداً به محاسبه شاخص هم‌وزن می‌پردازیم:
سال ۱۳۶۹:
سهم الف: ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ ریال
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۶۹:
((۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۰۰
سال ۱۳۷۰ :
سهم الف: ۲۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۷۵۰ ریال
سهم پ: ۲۵۰۰ ریال
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
((۲۰۰۰ + ۲۷۵۰ + ۲۵۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۲۱
همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید که شاخص هم‌وزن رشد قابل‌توجه‌تری را نسبت به شاخص کل قیمت در حالت عادی نشان می‌دهد.
تفاسیر مهم هم‌زمان از شاخص کل قیمت و شاخص کل هم‌وزن:
در بازار بورس تفاسیر هم‌زمان شاخص قیمت کل و شاخص هم‌وزن بسیار رایج است.
زمانی که شاخص کل صعودی است اما شاخص هم‌وزن نزولی است به این معنی است که اغلب سهام بازار نزول داشته‌اند در حالی که شاخص کل به دلیل رشد چند سهم مهم شاخص ساز مثبت شده است.
زمانی که شاخص کل نزولی است و شاخص هم‌وزن صعودی است به این معنی است که سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزول کرده‌اند و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است اما عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایه‌گذاران برای کسب سود بایستی به سمت سهام کوچک و متوسط متمایل شوند.
اگر هر دو شاخص باهم نزول کنند: در این حالت عموم بازار با کاهش قیمت روبه‌رو شده است و اگر این موضوع براتی چندین روز متوالی اتفاق بیفتد بستگی به شرایط حاکم بر بازار ممکن است شاهد این تفسیر ایجاد گردد که بازار به سمت رکود پیش می‌رود.
اگر هر دو شاخص صعود کنند: در این حالت عموم سهام بازار بورس صعودی می‌شوند و رخداد این حالت در طی چند روز می‌تواند حکم به صعودی بودن بازار طی روزها یا ماه‌های آتی را بدهد.
شاخص قیمت و بازده نقدی چیست؟
شاخص قیمت و بازده نقدی بیانگر بازدهی کل بورس اوراق بهادار تهران است. لازم به ذکر است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بازار بورس از دو محل است:
سود نقدی مصوب مجامع
سود ناشی از افزایش قیمت سهام. شاخص اخیر هر دو مورد را در خود دارد و هر دو را نمایش می‌دهد. این شاخص به شاخص TEDPIX معروف است و فرمول محاسبه آن مشابه شاخص قیمت است با این تفاوت که در مخرج کسر علاوه بر قیمت در سال ۱۳۶۹ سود نقدی پرداختی در آن سال نیز منظور می‌گردد.
شاخص بازده نقدی چیست؟
این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه می‌نماید و از این دریچه بازدهی ناشی از کلیه سودهای پرداختی توسط شرکت‌های بورسی را محاسبه می‌نماید. نکته مهم آنکه وقتی این شاخص نزول نماید به این معنی است که در مجامع سود کمتری پرداخت می‌گردد و در این حالات نبایستی خیلی به انتظار کسب سود نقدی سنگین باشیم و انتظارات و یا سبک معامله‌گری خود را اصلاح نماییم.
شاخص صنعت و شاخص مالی:
پیش از اینکه بخواهیم در رابطه با این دو شاخص مطالبی را خدمت شما بیان کنیم لازم است تا به این نکته اشاره‌کنیم که شرکت‌ها را بر اساس ماهیت فعالیتشان می‌توان تقسیم‌بندی کرد. شرکت‌های تولیدی و خدماتی دو دسته اصلی شرکت‌های بورسی را شامل می‌شوند. بیش از ۶۰ درصد شرکت‌های فعال در بورس را شرکت‌های تولیدی تشکیل می‌دهند. همچنین مشاوره مالی و شرکت‌های تأمین سرمایه جزو خدمات مالی محسوب می‌شوند. شرکت‌های حاضر در دسته اول را در زمره شاخص صنعت و شرکت‌های حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌کنند. برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی فن‌آوران که به تولید متانول اشتغال دارند در شاخص صنعت و شرکت تأمین سرمایه نوین و تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌گردند. لازم به ذکر است که شیوه محاسبه هر دو شاخص بر اساس میانگین موزون شرکت‌های فعال در آن شاخص هستند، در واقع مشابه شاخص کل قیمت محاسبه می‌گردند و تفاوت آن‌ها با شاخص مزبور در تعداد شرکت‌های حاضر در آن صنعت است.
شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) :
عموماً برخی از شرکت‌های حقوقی مالکیت اصلی و عمده شرکت‌های سهامی را بر عهده دارند. زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته می‌شود و سهام تحت مالکیت آن‌ها معمولاً جزو سهامی به حساب نمی‌آید که به صورت فعال در بازار معامله شود. شناوری سهام به درصدی از سهام یک شرکت اشاره دارد که نزد سرمایه‌گذاران خرد (غالبا حقیقی) قرار دارد و قابلیت فروش مجدد در آینده نزدیک را دارد و خرید سهام با هدف نگهداری و یا افزایش کنترل و نفوذ در شرکت خریداری نمی‌گردد.درصد شناوری یک سهم در سایت بورس اوراق بهادار نمایش داده می‌شود. شاخص سهام آزاد شناور، تغییرات آن بخش از سهام یک شرکت را محاسبه می‌کند که توسط سرمایه‌گذاران خرد مورد معامله قرار می‌گیرد. شیوه محاسبه مشابه شاخص کل قیمت است و تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌گردد.
برای مثال در شاخص کل قیمت صد درصد سهام فولاد مبارکه یعنی ۱۳۰ میلیارد سهم به عنوان ضریب قیمت فولاد مبارکه لحاظ می‌گردد در حالی که در شاخص سهام آزاد شناور تنها ۲۵ درصد سهام این شرکت یعنی ۳۲٫۵ میلیارد سهم آن به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌گردد. یکی از نکات تفسیری حائز اهمیت این هست که هرچه درصد شناوری سهام پذیرفته شده در بازار بورس بیشتر باشد نتیجه این شاخص به تغییرات شاخص کل قیمت نزدیک‌تر خواهد بود و هر چه درصد شناوری پایین‌تر باشد به نظر می‌رسد که نتیجه حاصل از شاخص سهام شناور آزاد واقعی‌تر باشد.
شاخص ۵۰ شرکت برتر:
سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یک‌بار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند ارائه می‌نماید. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را ارائه می‌نماید. بنابراین شیوه محاسبه این شاخص مشابه شاخص کل قیمت است با این تفاوت که تعداد شرکت‌های لحاظ شده در این شاخص تنها ۵۰ شرکت است در حالی که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت در آن لحاظ می‌گردند.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر:
بزرگی شرکت‌ها در سایت سازمان بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه می‌شود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت از رابطه زیر کمک گرفته می‌شود:
قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت
۳۰ شرکت بزرگ‌تر شامل شرکت‌هایی می‌شود که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار بگیرند و شاخص سی شرکت بزرگ‌تر میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد می‌نماید و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است. معمولاً در دوران رکود بازار و زمانی که شاخص مسیر مشخصی ندارد با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جزو ۳۰ شرکت بزرگ‌تر هستند رقم شاخص را تغییر بااهمیتی می‌دهند.
تفاوت بورس و فرابورس 🤔؛ فرق این دو باهم در چیست؟
فرق بین بازار بورس و بازار فرابورس چه چیزی است؟ بورس و فرابورس هر دو زیر مجموعه‌ای از بازار سرمایه
تفاوت بورس و فرابورس
بورس عنوانی است که به تازگی میلیون‌ها نفر در ایران درگیر آن شده و صحبت‌های زیادی پیرامون آن مطرح است. در سال‌های اخیر و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور یکی از بهترین روش‌های کسب سود سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار است. حال سوال اینجاست که تفاوت بورس و فرابورس چیست؟
این سرمایه‌گذاری دارای ریسک متوسطی بوده و اگر با منطق و علم در آن پیشروی کنید، سود سرشار کسب خواهید کرد. بازار بورس چیزی است که همه افرادی که در این جامعه زندگی می‌کنند، به مقدار کمی هم که شده نسبت به آن آشنایی داشته و طریق فعالیت در آن را می‌دانند.
این بازار جایی است که در آن سهام شرکت‌های مختلف معامله شده و فعالان از طریق خرید و فروش این سهام سود کسب می‌کنند. این روزها بسیاری از مردم به سرمایه‌گذاری در بورس و فرابورس به منظور کسب سود و حمایت از اقتصاد کشور روی آورند اما با این حال بسیاری از همین افراد که شاید شما هم جزوشان باشید، تفاوت بورس و فرابورس را نمی‌دانید.
بازار بورس اوراق بهادار، همان بازاری است که اکثر معامله گران در آن فعالیت می‌کنند و در کنار بازار بورس، بازار دیگری با شرایط متفاوت‌تر به نام فرابورس وجود دارد که دارای قوانین و مشخصات متفاوتی است.
پذیرش شرکت‌ها در بورس در چارچوب یک سری قوانین نسبتا سخت گیرانه انجام می‌شود و شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس اوراق بهادار را ندارند در این بازار یعنی فرابورس وارد شده به انجام معامله سهام خود می‌پردازند.
خرید و فروش سهام در بورس و فرابورس به یک شکل انجام شده اما تفاوت‌های ریزی میان آن‌ها وجود دارد. ما در این مقاله از ماگرتا ابتدا به تعریف بازار بورس و فرابورس پرداخته و در ادامه تفاوت‌های میان بورس و فرابورس را با یکدیگر بررسی کرده ایم. با بورس ماگرتا همراه باشید. عرضه اولیه های بورس را هم بخوانید.
تفاوت بورس و فرابورس
تعریف بورس
بورس یکی از بازارهای مالی است که در آن دارایی‌ها معامله می‌شوند. اگر بخواهیم این بازار را دسته‌بندی کنیم، می‌توان آن را به سه دسته بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار تقسیم می‌شود.
تعریف این سه دسته همانند نامشان است و در این جا هم به شما می‌گوییم که در این سه حوزه چه فعالیت‌هایی صورت می‌گیرد.
در بورس کالا، همان‌گونه که از نام آن مشخص است کالاهای خاصی خرید و فروش شده و از این طریق افراد سود یا زیان کسب می‌کنند. در این بورس، معمولاً مواد اولیه معامله شده و هر کالایی هم بازار و بورس مخصوص به خودش را دارد.
مثلاً بورس نفت یا بورس فولاد و… که در این بازار اکثراً صاحبان مشاغل و شرکت‌ها حضور دارند و کمتر افراد عادی را مشاهده می‌کنیم.
در بورس ارز، پول‌های خارجی خرید و فروش شده که البته این بورس فعلا در ایران فعال نبوده و امکان دارد در آینده‌ای نه چندان دور فعال شود. این بورس در کشورهای خارجی وجود دارد و در ایران هنوز به چشم نمی‌خورد.
در بورس اوراق بهادار نیز، دارایی‌های مالی سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت هستند که در قالب برگه سهام توسط افراد حقیقی و حقوقی معامله می‌شود.
در بورس اوراق بهادار که با نام بورس هم شناخته می‌شود، یک بستر جذاب ایجاد شده تا خریداران و فروشندگان بتوانند معاملات مختلفی را انجام داده و از این طریق کسب سود کنند.
در این بازار قوانین خاصی وجود دارد که منافع سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را حفظ می‌کند. به عبارت بهتر، بازار بورس سرمایه گذاران که افراد حقیقی و حقوقی و سرمایه پذیران که همان شرکت‌ها را در کنار هم قرار داده تا هر دو با توانایی‌ها و دارایی‌هایی خود موجب منفعت دو طرف شوند. امروزه منظور از بورس همان بورس اوراق بهادار است.
تعریف فرابورس
فرابورس، بازار مالی‌ای است که شباهت بسیار زیادی با بورس اوراق بهادار تهران دارد. این بازار، بازاری برای معامله اوراق بهادار است که البته نسبت به بورس تهران دارای شرایط ساده‌تر پذیرش و قبول شرکت‌ها است. همان طور که می‌دانید برای این که شرکت‌ها بتوانند سهام خود را عرضه و قابل معامله کنند، باید در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس عضو شوند.
فرابورس بستری است که برای پذیرش این شرکت‌ها قوانین ساده‌تری را نسبت به بورس در نظر گرفته است. در این بازار انواع متنوعی از اوراق بهادار با روش‌های مختلف قابل معامله بوده و کسب سود نیز از همین طریق است.
مهم‌ترین وظیفه فرابورس در ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر و ساده‌تر به بازار را دارند.
شایان ذکر است بدانید فرآیند پذیرش شرکت‌ها و تنوع شرایط پذیرش در بازار فرابورس به شکلی است که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار نیز می‌توانند استفاده کنند.
بنابراین اغلب شرکت‌های کوچک ابتدا در فرابورس عضو شده و با گسترش فعالیت‌های خود به عضویت بورس اوراق بهادار در می‌آیند. جالب است بدانید خود بازار فرابورس دارای پنج بازار دیگر به نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم یا بازار عرضه، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه می‌باشد.
همچنین قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و معاملات شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس بوده و به عنوان یک نهاد مرجع و رسمی تمام فعالیت‌های این ارگان‌ها را زیر نظر دارد.
تفاوت بورس و فرابورس
نوبتی هم که باشد نوبت به موضوع اصلی این مقاله جذاب و کاربردی است. تفاوت بورس و فرابورس موضوعی است که شاید برای خیلی‌ها سوال باشد. در این قسمت به شرح تعدادی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین تفاوت‌های این دو بازار مالی پرداخته ایم.
عدم وجود مکانی فیزیکی برای فرابورس
یکی از جالب‌ترین تفاوت‌هایی که بورس و فرابورس با یکدیگر دارند، تفاوت در مکان معاملات است. جالب است بدانید بازار فرابورس مکان فیزیکی خاصی ندارد که معامله گران گرد هم آمده و در آن مکان به انجام معاملات بپردازند و هر چه هست مجازی، آنلاین و یا به شکل‌های ساده می‌باشد.
اما در بازار بورس، ساختمان بورس و بسیار از کارگزاری‌ها این امکان را فراهم کرده‌اند که سرمایه گذاران در کنار یکدیگر جمع شده و به انجام معاملات بپردازد.
تفاوت در قوانین موجود
یکی دیگر از تفاوت‌هایی که بین بورس و فرابورس وجود دارد این است که قوانین موجود در فرابورس بسیار انعطاف‌پذیر‌تر و ساده‌تر از بورس بوده و این قوانین معمولاً با استفاده از توافق طرفین ایجاد می‌شود.
اما در بازار بورس این چنین نبوده و استانداردها و قوانین خاصی وجود دارد که سهامداران حقیقی و حقوقی و همچنین شرکت‌ها ملزم به پیروی از آن هستند.
دلیل این سخت گیری بزرگی بازار بورس و جامع‌تر بودن آن است که به نوعی بازار پیشرو در میان بازارهای مالی قلمداد می‌شود.
حد نوسان مجاز روزانه
مهم‌ترین تفاوت بورس و فرابورس که بیشتر افراد نیز آن را می‌دانند، حد نوسان مجاز روزانه بازار فرابورس و بورس است. به طوری که این حد نوسان در فرابورس یک درصد بیشتر از بورس تهران بوده و همین موضوع ریسک‌پذیری آن را افزایش می‌دهد.
همان طور که می‌دانید حد نوسان روزانه مجاز برای شرکت‌های بازار بورس ۴ و برای شرکت‌های بازار فرابورس ۵ درصد است که البته با توجه به نوع بازاری که در آن معامله صورت می‌پذیرد این حد نوسان ممکن است تغییراتی داشته باشد.
میزان ریسک پذیری
برای کسانی که در بازارهای مالی به خصوص بازاری مثل بورس و فرابورس فعالیت می‌کنند، شاید مهم‌ترین هدف و خواسته کاهش ریسکی باشد که خواسته یا ناخواسته متحمل آن می‌شوند.
در واقع فعالیت در بازارهای مالی همواره توام با ریسک بوده و این بازارها را بدون ریسکی که دارند نمی‌توان تصور کرد.
بازار فرابورس با توجه به اینکه شرایط معاملات با نظر طرفین تعیین گردیده و قوانین ساده‌تری دارد، از ریسک بیشتری برخوردار بوده و شفافیت قیمت‌ها در آن وجود ندارد.
اما بالعکس در بازار بورس، یک چارچوب مشخص و معینی وجود دارد که معاملات را حرفه‌ای‌تر و اصولی‌تر می‌کند که همین امر باعث کاهش ریسک بازار بورس نسبت به فرابورس شده است.
ساعات معامله
تفاوت دیگر بورس و فرابورس در ساعات معاملات این دو بازار است. به طوری که ساعات کار فرابورس و انجام معاملات در آن نسبت به بورس از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار بوده و معامله گران می‌توانند ساعات بیشتری را در آن فعالیت کنند.
در بازار فرابورس سطح فعلی امکانات الکترونیکی، انجام معاملات ۲۴ساعته را امکان‌پذیر کرده که، در مقایسه با یک بورس، مزیت عمده‌ای محسوب شده.
در بازار بورس، تایم عادی معاملات از ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر بوده و نسبت به فرابورس بسیار کمتر است. شاید همین حالت هم علتی برای کاهش ریسک بورس و جذابیت بیشتر آن برای استفاده کنندگان باشد.
تعداد بازارهای زیر مجموعه
دیگر تفاوت میان بورس و فرابورس در تعداد بازارهای زیر مجموعه آن‌ها است. به طوری که بازار فرابورس دارای پنج بازار به نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم (یا همان بازار عرضه)، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه است در حالی که بورس اوراق بهادار دارای دو بازار اول و ثانویه می‌باشد.
تفاوت در فرآیند پذیرش
همان طور که در تعریف این دو بازار اشاره کردیم، بازار بورس شرایط به مراتب سخت‌تری را برای پذیرش شرکت‌ها نسبت به فرابورس در نظر می‌گیرد. این موضوع تفاوت دیگر میان بورس و فرابورس را رقم می‌زند.
بورس بهتر است یا فرابورس
بورس یا فرابورس؟ کدام بهتر است؟
این موضوع که بین بازار بورس و فرابورس کدام را انتخاب کنیم، سوالی مهم و اساسی است که برای افراد زیادی در ابتدای مسیر فعالیت در بازارهای مالی مطرح می‌شود.
به طور دقیق و شفاف نمی‌توان گفت کدام بازار بهتر از دیگری است اما شفافیت صورت‌های مالی و اطلاع‌رسانی شرکت‌ها و انسجام گزارشات مالی در شرکت‌های فعال بورسی بسیار دقیقتر و بهتر است.
همچنین برگزاری دقیق و منظم مجامع سالیانه، فوق العاده و غیره در شرکت‌های بورسی بهتر و بیشتر از شرکت‌های فرابورسی است.
از این رو می‌توان گفت ساختار فعالیت شرکت‌ها در بورس کمی دقیقتر و حرفه‌ای‌تر از فرابورس است اما این موضوع به تنهایی دلیل نمی‌شود که ما صدها شرکت فعال در بازار فرابورس را نادیده گرفته و ارزش این بازار را زیر سوال ببریم.
بازار فرابورس نیز بازار بسیار ارزشمندی است که شرکت‌ها در آن با تغییر اوضاع و تنظیم بهتر و دقیقتر صورت‌های مالی و افزایش میزان سودآوری خود، بستر لازم برای ارتقا رتبه و جایگاه در بازار سرمایه ایران را بدست آورده و به بازار اول بورس می‌روند.
بنابراین می‌توان گفت فرابورس همانند یک زمین تمرین برای ورود به بورس است و اگر بتوانید با تحلیل و تحقیق شرکت‌هایی که فعالیت آن‌ها بسیار سودآور و حرفه‌ای است را در بازار فرابورس پیدا کنید، خواهید توانست با ورود این شرکت‌ها به بورس از سود سرشاری بهره‌مند شوید.
سهمی که از فرابورس به بازار اول بورس راه پیدا می‌کند، هم از نظر قیمت و هم جایگاه و برند ارتقا زیادی پیدا کرده و تعداد سهامداران آن افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد.
بنابراین با تحلیل درست و علمی در هر کدام از تعریف بورس و فرابورس بازارهای یاد شده می‌توانید مسیر پرسودی را داشته باشید.
از این که تا پایان این مطلب تفاوت بورس و فرابورس چیست از ماگرتا همراه ما بودید سپاسگزاریم؛ شما عزیزان می‌توانید سوالات، پیشنهادات و انتقادات خود را در زمینه با این مطلب و سایر مطالب ارائه شده از طریق بخش نظرات به اطلاع ما و سایر کاربران برسانید.
بورس چیست ؟ تاریخچه، مفهوم و تعریف آن
اولین تصویری که با شنیدن کلمه بورس به ذهن خطور می‌کند، سالنی پر از آدم‌های مختلف است که در عین حالی که با تلفن حرف می‌زنند، داد می‌زنند، دستشان را در هوا تکان می‌دهند و اعداد
مختلفی را نشان می‌دهند. در مقابلِ این تصویر غیر شفاف، این روزها بسیار شنیده می‌شود که یکی از راه‌های استفاده از اندوخته‌های شخصی، برای کسب درآمد بیشتر، سرمایه‌گذاری است. این دو دلیل یعنی ناآشنایی عامه مردم و اهمیت روز افزون این قضیه ما را بر آن داشت تا در یک سلسله یادداشت‌ها به این معرفی بیشتر این مفهوم بپردازیم.این کلمه در حالی زیاد شنیده می‌شود، اما کمتر به صورت دقبق به آن پرداخته شده است. در این راستا در این یادداشت سعی می کنیم به صورت دقیقتری به این مفهوم و انواع آن بپردازیم.
در قرن پانزدهم میلادی , بازرگانان و صرافان بلژیکی در شهر «بورژ» در مقابل خانه مردی به نام «فن در بورزه»(واندر بورس) جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند. بدین ترتیب نام فعالیتی که بعدها یعنی در سال ۱۴۶۰ بازار متشکلی را شامل گشت از اسم آن مرد بلژیکی گرفته شد.
تاریخچه بورس چیست؟
اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: ۵۰ هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر ۴۰ ناوجنگی، ۳۰ نفر ملوان و ۱۰ هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است.
در ایران فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار ، به سال ۱۳۱۵ برمی‌گردد. در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به‌منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی به ایران آمدند؛ اما مطالعات آن دو، با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف شد. در سال ۱۳۳۳، مأموریت تشکیل آن به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول شد. این گروه، پس از ۱۲ سال تحقیق و بررسی، در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه کردند. لایحه تشکیل آن در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد. در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار نمود. (۱)
برای آشنای بیشتر و دقیقتر با مفهوم بورس از ویدیوهای آموزشی رایگان ما استفاده کنید.
تعریف بورس چیست؟
لغت نامه آنلاین مریام-وبستر (merriam-webster) آن را به عنوان مکانی که در آن عمل داد و ستد رخ می دهد تعریف می کند. در این مکانها یا بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی‌های واقعی و دارایی‌های مالی، مورد معامله قرار می‌گیرند. دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و غیره اما دارایی‌های مالی دارایی‌های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. از این رو، انواع بورس‌ها را می‌توان به سه دسته‌ی کلی کالا، ارز و اوراق بهادار طبقه‌بندی کرد.
بورس کالا: بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به طور منظم و دائم فعال است . در این بازارها معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌گیرد نام‌گذاری می‌کنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم.
بورس ارز: همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول‌های خارجی انجام می‌گیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشمگیری دارد.
بورس اوراق بهادار: بازاری که دارایی‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و غیره مورد معامله قرار می‌گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می‌شود "بورس اوراق بهادار " می‌گویند.
در یادداشت های بعدی به بررسی مفاهیم و بخش های جزئی خواهیم پرداخت.حضور افراد عادی
برای معامله در این بازار، هرشخصی حقیقی یا حقوقی نیاز به یک کارگزار رسمی و کد معاملاتی دارد. کارگزار در واقع واسط بین معامله‌گر و بازار بورس می‌باشد. طبق آمار شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه(سمات) تعداد افرادی که در ایران کدسهامداری (کدمعاملاتی) دریافت کرده‌اند از ۸ میلیون نفر فراتر رفته است. افراد عادی جامعه نیز می‌توانند با دریافت کدمعاملاتی از کارگزاری‌های رسمی، تعریف بورس و فرابورس خرید و فروش سهام و اوراق‌بهادار را در بورس انجام دهند. امکان معاملات آنلاین سهام، پیگیری قیمت‌ها و سایر اطلاعات موردنیاز تحلیل سهام از طریق اینترنت، باعث شده است رغبت بیشتری برای حضور در این بازار در جامعه ایجاد شود.
فرابورس چیست و چه فرقی با بورس دارد؟
در اصطلاح داد و ستد خارج از بورس که به طور مستقیم بین دو طرف بدون هیچ گونه نظارتی از جانب بورس انجام می گیرد. فرابورس در مقابل داد و ستد بورسی که در بازارهای سازمان یافته رخ می دهد قرار دارد. بورس اوراق بهادار مزایایی همچون تسهیل نقدشوندگی، کاهش ریسک اعتباری در مورد نکول (ریسک طرف معامله) یکی از طرفین معامله، شفافیت و در دسترس بودن قیمت جاری بازار را دارد.
در معاملات بازار فرابورس قیمت لزوما منتشر نمی شود و به دلیل اینکه قراردادها دو جانبه هستند هر طرف می تواند نگران ریسک اعتباری طرف دیگر باشد.
دیدگاه شما