انواع دارایی مالی

با نرم افزار حسابداری سپیدار، بر اساس قوانین و استانداردها محاسبات دارایی ثابت را انجام دهید.

ابزار مالی به چه معنی است؟

ابزارهای مالی (Financial Instruments) دارایی‌هایی هستند که قابلیت مبادله شدن دارند، و یا آن‌ها‌ را می‌توان به‌عنوان پکیجی از سرمایه‌ها که قابل مبادله هستند نیز مشاهده کرد. بیشتر انواع ابزارهای مالی، باعث ایجاد جریان بهینه پول و انتقال سرمایه به سرمایه‌گذاران تمامی دنیا می‌شود. این دارایی می‌توانند پول نقد، حق قراردادی برای دریافت و یا دیگر انواع ابزارهای مالی و یا مدارکی در مورد مالکیت بخش و یا کل یک شرکت حقوقی می‌باشد.

نکات کلیدی:

• ابزار مالی، یک سند واقعی و یا مجازی است که نشان‌دهندهٔ توافق قانونی بین دو طرف در مورد هر نوعی از کالاها است که ارزش پولی دارند.
• ابزارهای مالی ممکن است به دو شکل و دو دسته تقسیم‌بندی شوند: ابزارهای مالی پولی (Cash instruments) و ابزارهای مالی مشتقاتی (Derivative Instruments).
• ابزارهای مالی، می‌توانند براساس کلاس دارایی‌شان به یکی از دو دسته ابزارهای مالی بر پایهٔ بدهی‌ها (Debt – based Instruments) و یا ابزارهای مالی بر پایهٔ دارایی‌ها (Equity – Based Instruments) تقسیم‌بندی شوند.
• ابزارهای مبادلات خارجی (Foreign Exchange instruments) شامل یک نوع سوم و ویژه از ابزارهای مالی می‌باشند.

درک مفهوم ابزارهای مالی

ابزارهای مالی، می‌توانند اسناد واقعی و یا مجازی باشند که نشان‌دهندهٔ یک توافق بین دو طرف و هر چیزی که دارای ارزش پولی است می‌باشد. ابزارهای مالی‌ای که بر پایهٔ دارایی‌ها هستند نشان‌دهندهٔ مالکیت یک دارایی می‌باشند. ابزارهای مالی‌ای که بر پایهٔ بدهی‌ها می‌باشند نشان‌دهندهٔ وامی هستند که توسط سرمایه‌گذار به صاحب آن ابزار داده شده است. ابزارهای بازار فارکس نیز شامل نوع سوم و ویژه‌ای از ابزارهای مالی می‌باشند. زیر شاخه‌های متفاوتی از هر یک از ابزارهای مالی وجود دارند، مانند حق تقدم سهام (Preferred share equity) و همچنین حقوق صاحبان سهام مشترک (Common share equity).

نکتهٔ مهم: استانداردهای بین‌المللی حسابداری (International Accounting standards – IAS) ابزارهای مالی را «هر نوع قراردادی که باعث به وجود آمدن انواع دارایی مالی یک دارایی مالی برای یک شخصیت حقوقی و یا یک بدهی مالی یا سرمایه‌ای مالی برای شخصیت حقوقی دیگری می‌شود» تعریف کرده است.

انواع دارایی‌های مالی

دارایی‌های مالی ممکن است به دو دسته تقسیم شوند: دارایی‌های مالی پولی (Cash instruments) و دارایی‌های مالی مشتق (Derivative instruments).

دارایی‌های مالی پولی (Cash Instruments):

• دارایی‌های مالی پولی، ارزش‌شان به‌طور مستقیم تحت تأثیر بازارها می‌باشد و توسط اتفاقاتی که در بازارها رخ می‌دهد تعیین می‌گردد. از این دارایی‌ها می‌توان به‌عنوان سهامی‌ نام برد که به آسانی قابل معامله می‌باشند.
• دارایی‌های مالی ممکن است همچنین سپرده‌ها و یا وام‌هایی باشند که دو طرف وام‌دهنده و وام‌پذیر بر آن توافق کرده‌اند.

دارایی‌های مالی مشتقه (Derivative Instruments)

• ارزش و ویژگی دارایی‌های مالی مشتقه براساس اجزای ناقل پایه‌ای آن، مانند دارایی‌ها، نرخ بهره و یا شاخص‌ها تعیین می‌شود.
• یک قرارداد اختیار معامله سرمایه‌ای برای مثال، یک دارایی مالی مشتقه محسوب می‌گردد زیرا ارزش از سهام پایه‌ای آن نشأت می‌گیرد. این قراردادهای اختیار معامله این حق – و نه اجبار – را می‌دهد تا سهام پس از یک دورهٔ زمانی معین با قیمت توافق شده و مشخص، خریده شده و یا فروخته شود. همان‌طور که قیمت‌ها رو به بالا حرکت می‌کنند و یا سقوط می‌کنند، ارزش این قراردادهای اختیار معامله نیز بالا رفته و یا پایین می‌آیند. البته لزوماً با نسبت درصدی یکسان این اتفاق نمی‌افتد.
• دو نوع مشتقات قابل معامله وجود دارد، یک نوع از آن‌ها‌ مشتقات معامله شده در بازار فرابورس (Over – the – counter (OTC) traded derivatives) و نوع دیگر مشتقات معامله شده در بازارهای بورس می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازار فرابورس خود یک محل مبادله و یا پروسه‌ای است که در آن سهام شرکت‌هایی که در بورس‌های رسمی ‌ثبت نشده‌اند قیمت‌گذاری شده و مورد معامله قرار می‌گیرند.

انواع کلاس‌های دارایی ابزارهای مالی (Asset classes of financial instruments)

ابزارهای مالی ممکن است توسط کلاس‌های دارایی‌شان از یکدیگر جدا شوند، که این کلاس‌های دارایی می‌توانند شامل ابزارهای مالی بر پایهٔ بدهی‌ها (Debt – based) و همچنین ابزارهای مالی بر پایهٔ سرمایه باشند (Equity – based).

ابزارهای مالی بر پایهٔ بدهی‌ها (Debt- based financial instruments)

ابزارهای مالی کوتاه‌مدت (short term) بر پایهٔ دارایی‌ها به مدت یک سال و یا کمتر اعتبار دارند. اوراق بهاداری از این قبیل به‌شکل برگه‌های تبلیغاتی و یا (T – bills) دیده می‌شوند. پول نقد در این روش می‌تواند به‌شکل سپرده و یا گواهی سپرده (Certificates of deposit – CDs) دیده شوند.

ابزارهای مالی بر پایهٔ بدهی‌ها که به‌صورت بلندمدت (long term) هستند بیش از یک سال اعتبار دارند. در اوراق بهادار، این‌ ابزارها شامل اوراق قرضه می‌باشند. معادل‌های پولی در این حالت برابر با وام‌ها هستند. مشتقات معامله شده در بازارهای بورس در این حالت اوراق قرضهٔ آتی هستند و همچنین شامل قراردادهای اختیار معامله بر اوراق قرضهٔ آتی می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازارهای فرابورس شامل مشتقات نرخ بهره (Interest rate) مشتقاتی که در آنها نرخ بهره به سقف و کف می‌رسد (interest rate caps and floors) قراردادهای اختیار معامله نرخ‌های بهره (interest rate options) و همچنین مشتقات خارجی می‌باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اوراق قرضه آتی می‌توانید از مطلب آموزشی «اوراق قرضه آتی چیست؟» دیدن نمایید.

ابزارهای مالی بر پایهٔ سرمایه (Equity – based financial instruments)

اوراق بهادار موجود در دستهٔ ابزارهای مالی بر پایهٔ سرمایه شامل سهام می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازار بورس در این دسته، شامل قراردادهای اختیار معامله سهامی‌ (Stock options) و همچنین قراردادهای آتی سرمایه‌ای (Equity futures) می‌باشند. مشتقات معامله شده در خارج از بازار بورس در این حالت شامل قراردادهای اختیار معامله سهام و همچنین مشتقات خارجی می‌باشند.

موارد مهمی که باید در مورد ابزارهای مالی نظر داشته باشید

در بازار فارکس هیچ‌گونه اوراق بهاداری وجود ندارد. معادل‌های پول نقد در این روش به‌شکل ارز مبادله‌ای (Spot foreign exchange) دیده می‌شود که با نرخ متداول کنونی مبادله می‌گردند. مشتقات مبادله شده در بازارهای فارکس، معمولاً قراردادهای آتی ارزها می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازارهای فرابورس (OTC) در بازار فارکس شامل قراردادهای اختیار معامله مبادلات در بازار فارکس (Foreign exchange options) معاملات پیش‌رو (outright forwards) و همچنین معاملات شامل بهره در بازار فارکس (Foreign exchange swaps) می‌شوند.

تیم تحریریه دیجی کوینر

این مقاله به کوشش هیئت تحریریه دیجی کوینر تولید شده است. تک تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در آگاه سازی فعالان حوزه رمز ارزها و بازارهای مالی داشته باشیم.

واکاوی کسری بودجه ۱۴۰۰|درآمد ناچیز امسال دولت از فروش سهام/ واگذاری ۹۵هزار میلیارد دارایی مالی در بورس ممکن است؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، نظرات کارشناسان بودجه نشان می‌دهد که دولت در سال 1400 با کسری بودجه‌ای بین 400 تا 450 هزار میلیارد تومان روبه‌رو است. تأمین مالی این حجم از کسری بودجه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که اگر دولت نتواند از مسیرهای غیرمضر برای جبران آن استفاده کند به‌ناچار دست به تأمین کسری بودجه از محل پایه پولی خواهد زد که تبعات تورمی شدیدی در پی خواهد داشت.

از این رو پرداختن به منابعی که سبب بروز این کسری شده‌اند و پرداختن به راهکارهای آن در مرحله بعدی از حساسیت بالایی برخوردار است. به‌طور کلی منابع به سه بخش درآمدها (شامل درآمدهای مالیاتی و گمرکی)، واگذاری دارایی‌های سرمایه (از جمله نفت) و واگذاری دارایی‌های مالی (شامل اوراق، واگذاری سهام) تقسیم می‌شوند.

بررسی آمارها نشان می‌دهد که سهم 11 هزار میلیارد تومانی بورس در بودجه 1399 به رقمی در حدود 95 هزار میلیارد تومان در بودجه انواع دارایی مالی سال 1400 رسیده است، این بدین معنا است که سهم بورس در بودجه تقریباً ده برابر شده است که در نوع خود قابل توجه است.

پس از اتفاقات سال گذشته و ریزش شدید بازار سرمایه که به‌اعتقاد بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه در نتیجه رشد کاذب بازار و عدم مدیریت صحیح دولت رقم خورد، اعتماد مردم نسبت به دولت تا حد زیادی تخریب شد. در اینجا این سؤال پیش می‌آید که با توجه به وضع موجود آیا دولت می‌تواند این میزان سهام را در بازار سرمایه به فروش برساند یا خیر.

در زمان حاضر شاهد آن هستیم که بخش اعظم درآمد 72.4 هزار میلیارد تومانی ناشی از فروش و واگذاری اوراق مالی اسلامی در چهار ماه ابتدایی امسال، به‌خاطر انتشار اسناد خزانه اسلامی است که به پرداخت اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان بودجه عمرانی اختصاص یافته است. در این دوره زمانی، حدود 59.8 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی منتشر شده و تخصیص یافته است .

با توجه به اینکه فروش سهام نیز در زیرمجموعه واگذاری دارایی‌های مالی دولت قرار دارد و با در نظر گرفتن آمار فوق می‌توان نتیجه گرفت که حجم سهامی که دولت در چهارماهه سال 1400 به فروش رسانده بسیار پایین‌تر از میزان تعیین‌شده در بودجه بوده است.

پیگیری‌ها و نظرات کارشناسی متعدد نشان می‌دهد که عرضه سهام شرکت‌های دولتی و تأمین مالی دولت از طریق فروش سهام شرکت‌هایی که همچنان در اختیار دارد با مشکلاتی نظیر عدم کشش بازار و همچنین احتمال ریزش بازار پس از عرضه‌های گسترده از سوی دولت مواجه است.

در گذشته و طی گزارش دیگری به موضوع کسری ناشی از عدم فروش انواع اوراق و همچنین یکی از راهکارهای پرحاشیه بانک مرکزی برای جبران این کسری اشاره شد که می‌توانید لینک آن را در همین گزارش مشاهده کنید.

وعده وزارت اقتصاد برای عرضه بلوکی سهام و عمل به قانون بودجه به کجا رسید؟

ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که فرهاد دژپسند وزیر پیشین اقتصاد در پاسخ به خبرنگار تسنیم،‌ در مورد رویکرد وزارت اقتصاد برای نحوه عمل در مورد حکم قانون بودجه و عرضه بیش از 95 هزار میلیارد تومان سهم گفته بود،‌ هرچند وضعیت بازار سهام اجازه این عرضه را به‌صورت خرد ندهد اما برنامه وزارت اقتصاد عرضه سهام به‌شکل بلوکی است.

به‌جهت دلایلی که به آن اشاره شد، به‌نظر نمی‌رسد که امکان تأمین تمام 95 هزار میلیارد تومانی که قرار بوده است از محل واگذاری دارایی‌های مالی دولت در بورس طی سال جاری به دست آید، وجود داشته باشد، در نتیجه شاهد کسری در این بخش خواهیم بود که دولت و سازمان برنامه و بودجه باید راهکارهای خود، جهت جبران آن ارئه کنند.

مدیریت دارایی های فیزیکی چیست؟

با شدت گرفتن تغییرات در جهان و همچنین نیاز به حداکثر رسانی بهره­‌وری در تمامی منابع سازمان‌­ها، مدیریت دارایی­ های فیزیکی یکی از اصلی‌­ترین فعالیت­‌ها و راهبردهای سازمان‌­های صنعتی و خدمات زیر بنایی را شکل داده است. در بسیاری از صنایع، از جمله ابنیه، ناوگان حمل و نقل، شبکه­‌های زیرساختی و تجهیزات تولیدی، دارایی فیزیکی نقش اصلی را در ارزش آفرینی دارد. به اصطلاح به این سازمان‌ها دارایی محور گفته می‌­شود. در این سازمان­‌ها در عمل مدیریت یکپارچه و سیستماتیک این دارایی‌­­ها به مهم‌ترین فعالیت سازمان تبدیل می‌­شود. از این رو مدیریت دارایی­ های فیزیکی به یک فعالیت حیاتی تبدیل گشته و نیاز به توجه ویژه را می­‌طلبد. به نظر شما تعریف مدیریت دارایی های فیزیکی چیست؟

تاثیر دارایی­ های فیزیکی در خلق ارزش در صنایع مختلف

مدیریت دارایی­ های فیزیکی چیست؟

برای تعریف مدیریت دارایی­ های فیزیکی مجموعه متنوعی از تعاریف و تعابیر ارائه شده است. در اولین تعریف رسمی ارائه شده، مدیریت دارایی­ های فیزیکی به صورت ” مجموعه شيوه­‌ها و فعاليت‌­هايي منظم و هماهنگ كه سازمان از طريق آن دارايي‌­ها و نيز هزينه‌­ها و ريسك­‌ها و عملكرد آن‌ها را در طي چرخه عمر دارايي­‌ها، با هدف تحقق برنامه استراتژيك سازماني، به طور بهينه و پايدار مديريت مي­‌كند.” تعریف شد. پس از آن در استاندارد ایزو 55000 مدیریت دارایی ­های فیزیکی با عبارت ” مجموعه اقدامات هم‌راستا و هماهنگ سازمان در ارزش­ آفرینی از دارایی‌­ها” شرح داده شد. در هر دو تعریف مدیریت دارایی ­های فیزیکی به اقداماتی هم‌راستا برای بهینه‌سازی ارزش‌­ها (سطح مطلوب ریسک، هزینه‌­ها و عملکرد دارایی­‌ها) بر اساس اهداف سازمانی (رضایت ذینفعان، برآورد انتظارات مالی، توجه به اصول انواع دارایی مالی توسعه پایدار) تاکید شده است. به صورت خلاصه، برای رسیدن به اهداف و چشم انداز سازمان، مدیریت دارایی­ های فیزیکی مجموعه تصمیمات، برنامه‌­ها و فعالیت­‌های یکپارچه در سطوح مختلف سازمان و در طول چرخه عمر یک دارایی­ فیزیکی است.

چرا مدیریت دارایی ­های فیزیکی؟

در تمامی جهان و از جمله ایران، سازمان­‌ها تحت فشار روز افزونی برای افزایش بهره‌­وری خود هستند. ریسک­‌ها و فرصت­‌های متنوعی هر روز ظهور می­‌کنند و الزامات مدیریت سازمان متناسب این ریسک­‌ها و فرصت­‌ها در حال تغییر است. مجموعه این عوامل سازمان­‌های را با انواع مختلفی از چالش‌­ها رو در رو می‌کند. از جمله این چالش‌­ها می­‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• افزایش تقاضا و متغیر بودن انتظارات مشتریان و سهام‌داران
• افزایش سطح استانداردها و الزامات در حوزه‌های ایمنی و محیط زیست
• تغییرات فناوری و نیاز به تغییر مداوم برای همگام بودن با تغییرات
• کمبود در نیروی انسانی متخصص و پویا
• لزوم آموزش و به‌­روزرسانی مداوم توانمندی­‌های فنی و سیستمی کارکنان
• جهانی شدن هرچه بیشتر کسب‌و‌کارها و تاثیرپذیری صنایع از مناسبات بین‌المللی

به صورت ویژه برای سازمان­‌های دارای محور، مدیریت پویا و بهینه این چالش­‌ها از اثرات سازمان­دهی یک ساختار مدیریت متعالی انواع دارایی مالی در خصوص دارایی­‌های فیزیکی است.

اهداف مدیریت دارایی ­های فیزیکی

همانطور که اشاره شد هدف اصلی در مدیریت دارایی ­های فیزیکی، توانمندسازی سازمان در رسیدن به اهداف خود با استفاده بهره‌­ور و ارزش آفرین از دارایی‌­ها است. ارزش­‌ها در سازمان­‌های مختلف بر اساس اهداف و راهبردهای آن سازمان و انتظارات ذی­نفعان اصلی مشخص می­‌شود. اما به صورت کلی می­‌توان اهداف مدیریت دارایی ­های فیزیکی در سازمان­‌های دارایی محور را به صورت ذیل برشمرد:

• افزایش رضایتمندی ذی­ نفعان (مشتریان، صاحبان سهام، کارمندان و …) از عملکرد کلی سازمان
• افزایش بهره‌­وری در استفاده از سرمایه­‌ها و دارایی­‌های سازمان
• بهبود عملکرد در حوزه­‌های اصلی چون قابلیت اطمینان و کاهش اتلافات
• افزایش کارایی، دقت و شفافیت در تصمیم‌­گیری‌­های سازمان
• افزایش عمر اقتصادی دارایی­ های فیزیکی ، در کنار کاهش هزینه‌­های چرخه عمر دارایی­ های فیزیکی
• مدیریت ریسک‌­ها و فرصت­‌های سازمان در مدیریت عملکرد عملیاتی، مالی، HSE
• مشخص شدن سطح مطلوب خدمات دارایی‌ها بر اساس اهداف و برنامه‌های مدیریت دارایی‌ها
• افزایش بهره‌­وری در مدیریت زنجیره تامین کالا و تجهیزات و بهینه سازی سطح سرمایه‌­گذاری سازمان­‌ها

تحول و تکامل مدیریت دارایی­ های فیزیکی

می­‌توان ادعا داشت که قدمت مدیریت دارایی ­های فیزیکی شاید به قدمت تمدن بشر بر می­‌گردد. از زمانی که انسان موفق به ساخت و استفاده از ابزار در تولید کشاورزی، حتی پیش­ از آن در دوران شکارگری، شده است، صیانت از این دارایی‌­ها و ارتقا کیفیت و کارایی آن‌ها از مهم‌ترین دغدغه­‌های بشر بوده است. اما پس از عصر انقلاب صنعتی و با شتاب­‌گیری روند صنعتی­ شدن، توجه به اهمیت مدیریت بهره­‌ور تجهیزات روز افزون بوده است. موضوع نگهداشت نظام­‌مند تجهیزات و حفظ کارایی­ آن‌ها در تولید، با شروع عصر اتوماسیون و ورود ربات‌­ها به صنعت در دهه 1970 جلوه دیگر انواع دارایی مالی یافت و واحدهای مستقل نگهداشت در سازمان­‌های صنعتی ایجاد گشت. کم کم در سازمان­‌های بلوغ یافته توجه به دیگر مراحل چرخه عمر دارایی از جمله برنامه ریزی و مهندسی و ایجاد نگاه یکپارچه و کل‌نگر برای تولید بیشترین ارزش از دارایی‌­ها ضروری دیده شد. مدیریت دارایی­ های فیزیکی حاصل توجه مدیران صنایع به این موضوع و تکامل دانش و تجربه در این زمینه است. آنچه در دهه هفتاد میلادی با عنوان زحمت اجباری (Necessary Evil) و در سطح کارگاه­‌های تعمیرات صنایع شناخته می­‌شد، امروزه، با جاری شدن نگاه نظام­‌مند به کل چرخه عمر، به یکی از پیش­‌نیاز­های اصلی در تدوین برنامه­‌های راهبردی سازمان تبدیل شده است.

تکامل مدیریت دارایی ­های فیزیکی و تفکر سازمانی

دامنه مدیریت دارایی های فیزیکی

فعالیت­‌های حوزه مدیریت دارایی ­های فیزیکی به دلیل تنوع و پراکنده بودن آن‌ها در سازمان­‌های مختلف به روش‌­های مختلفی تعبیر می‌­شود. اما نیاز است که به صورت مشخص دامنه مدیریت دارایی ­های فیزیکی در سازمان­‌ها دارایی محور مشخص شد. به صورت کل می­‌توان دو بعد اصلی را برای مدیریت دارایی­ های فیزیکی مشخص کرد و بر اساس آن فعالیت­‌های منظم و یکپارچه را تعریف کرد. این ابعاد اصلی عبارتند از سطوح کسب و کار (Business Levels) و فعالیت‌های چرخه عمر.

سطوح کسب و کار: در ذیل فعالیت‌های سطح مدیریت کل سازمان، سطوح اصلی در مدیریت دارایی های فیزیکی به سه سطح مدیریت مجموعه سبد دارایی‌ها، مدیریت سیستم دارایی‌ها و مدیریت دارایی تقسیم می­‌شود. در هر کدام از این سطوح مجموعه فعالیت­‌های اصلی مختص آن سطح تعریف می‌شود.

• سطح مدیریت سازمان: اهداف و راهبردهای اصلی سازمان در بهره‌گیری از مجموعه دارایی­‌های سازمان مشخص می‌­شود.
• سطح مجموعه (Portfolio) دارایی های فیزیکی: بهینه‌سازی سرمایه­‌گذاری روی دارایی­‌های فیزیکی، بازگشت بهینه سرمایه و برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار فعالیت اصلی است.
• سطح مدیریت سیستم­‌های دارایی: پایدار­سازی عملکرد و بهینه سازی هزینه­‌ها و ریسک­‌های فعالیت اصلی را شکل می‌­دهد.
• سطح مدیریت دارایی‌ها: مدیریت فعالیت­‌های یکپارچه در چرخه عمر برای بهینه­‌سازی اثرگذاری و کارایی از هر دارایی­ در این سطح انجام می­‌پذیرد.

فعالیت‌های چرخه عمر: عمر یک دارایی را می‌­توان به چند مرحله مشخص و قابل تفکیک تقسیم کرد. در گام اول دارایی انتخاب، طراحی و ساخته با خریداری می­‌شود. سپس مراحل بهره‌برداری و نگهداشت از دارایی آغاز می­‌گردد. در این مرحله از چرخه عمر که بیشترین زمان را به خود اختصاص می­‌دهد می­‌توان مجموعه فعالیت‌­های بهبود عملکرد و ساختار را نیز برای دارایی در نظر گرفت اما در نهایت دارایی وارد مرحله بازسازی کلی و یا تعویض و اسقاط می­‌شود. در هر کدام از این مراحل فعالیت‌­ها ویژه‌­ای برای افزایش بهره­‌وری از دارایی‌­های قابل تعریف است. به طور مثال می­‌توان به اجرای برنامه­‌های مهندسی سیستم در مرحله طراحی و ساخت، اجرای تحلیل­‌های نگهداشت مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) در مرحله بهره‌برداری و نگهداشت و اجرای تحلیل‌های هزینه چرخه عمر در زمان تصمیم‌گیری برای ساخت، خرید و یا تعویض دارایی اشاره کرد. انجام به موقع هر کدام از این فعالیت‌­ها می‌­تواند اثر ویژه‌­ای در افزایش بهره­‌وری و ارزش آفرینی دارایی در کل چرخه عمر داشته باشد.

دارایی ثابت چیست؟ دارایی ثابت در بخشنامه 149

دارایی ثابت، یکی از انواع دارایی در حسابداری است که خصوصیات و ویژگی‌های خاصی دارد. اگر بخواهیم دارایی‌های خود را به عنوان دارایی ثابت قلمداد کنیم، باید به تعریف تخصصی آن در حسابدای توجه کنیم:

دارایی‌های ثابت آن دسته از دارایی‌هایی هستند که عینی و فیزیکی هستند و نسبتا عمری طولانی دارند و به منظور استفاده در واحد اقتصادی تهیه شده و در جریان امور عادی موسسات و کسب و کارها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دارایی‌های ثابت به قصد سرمایه گذاری و فروش تهیه نشده‌اند. به عنوان مثال می‌توان به تاسیسات، ماشین آلات، وسایل نقلیه و اسباب و اثاثیه اشاره کرد. در این مقاله از سایت ناربن قصد داریم که اطلاعات کاملی در مورد دارایی سرمایه‌ای در اختیارتان قرار دهیم. با ما همراه باشید.

دارایی ثابت چیست؟

دارایی ثابت (fixed asset) به دارایی‌های قابل لمس، املاک، تجهیزات (دستگاه‌ها و ماشین آلات) که یک واحد اقتصادی در اختیار دارد و می‌تواند از آن به عنوان منابع درآمد زایی استفاده کند، گفته می‌شود.

دارایی‌های ثابت را نمی‌توان در طول یک سال مصرف و یا آنها را به نقدینگی تبدیل کرد. این گونه دارایی‌ها معمولا در صورت‌های مالی و ترازنامه ها به عنوان ماشین آلات، تجهیزات، املاک و … ثبت می‌شوند. به دارایی‌های ثابت در حسابداری صنعتی دارایی‌های سرمایه‌ای (Capital Assets) نیز گفته می‌شود. علت نامگذاری دارایی سرمایه‌ای به این دلیل است که این گونه سرمایه‌ها به عنوان سرمایه شرکت نیز محسوب می‌شوند.

اهمیت دارایی‌های ثابت در یک کسب و کار

دارایی‌های سرمایه‌ای یا ثابت در یک کسب و کار از آنجایی که به گزارش‌های مالی قدرت بیشتری می‌دهند، اهمیت بسیار زیادی دارند.

به طور کلی سرمایه گذاران از گزارشات مربوط به دارایی سرمایه‌ای به عنوان سلامت کسب و کار یاد کرده و در تصمیم گیری‌هایشان توجه زیادی به دارایی‌های ثابت کسب و کار می‌کنند. به عنوان مثال اگر قرار باشد وامی به یک واحد اقتصادی تعلق بگیرد، حتما صورت گزارشات دارایی‌های ثابت آن واحد اقتصادی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.

در مبحث دارایی‌های ثابت همیشه نگرانی ها و دغدغه‌های زیادی برای مدیران و حسابداران وجود دارد و آن چگونگی مدیریت و حسابداری تعداد بیشتر دارایی‌های ثابتی است که در آینده خریداری می‌شود.

مدیریت و حسابداری تعداد زیادی از دارایی‌های ثابت در هر کسب و کاری، کاری سخت و دشوار است. یک دارایی ثابت ممکن است از زمان خریداری تا زمان استفاده‌اش دستخوش تغییرات زیادی شود. به عنوان مثال گاهی یک دارایی در اثر یک اتفاق غیر منتظره نابود می‌شود و گاهی نیاز به تعمیر و وارسی پیدا می کند.

شاید فکر کنید که هر اتفاقی که برای دارایی‌های ثابت کسب و کارتان پیش بیاید به سهولت توسط یک کارشناس حسابداری ثبت می‌شود، اما به واقع اینطور نیست.

با افزایش تعداد دارایی‌های ثابت، ثبت آنها در کنار سایر امور حسابداری مانند تهیه ترازنامه، صورت‌های مالی، گزارش سود و زیان و … زمان و هزینه زیادی را از واحد حسابداری شرکت می‌گیرد و قطعا با حجم زیاد ورودی‌ها و خروجی‌ها احتمال خطای انسانی نیز افزایش پیدا می‌کند. اینجاست که به عنوان راه حل اصولی و بدون خطا، بحث نرم افزارهای حسابداری به میان می‌آید. فلسفه استفاده از نرم افزارهای حسابداری سهولت، سرعت و آسودگی در حین انجام کار است و اینکه یک حسابدار یا مدیر واحد اقتصادی بتواند یکپارچگی و پایداری حساب‌ها را در سیستم مالی شرکتش مشاهده کند.

در مورد محاسبات دارایی ثابت نیازمند مشاوره و راهنمایی هستید؟ با ما از طریق شماره ۷۸۱۴۸۰۰۰ در تماس باشید. همچنین می‌توانید سوالات خود را از طریق بخش نظرات بپرسید تا پاسخگوی شما باشیم.

ماده 149 قانون استهلاک مالیات‌های مستقیم درباره چیست؟

همانطور که مستحضرید تا اواخر سال 94 محاسبه استهلاک دارایی‌های سرمایه‌ای مطابق با قوانین 150 و 151 انجام می‌شد، اما به موجب بخشنامه جدید دارایی‌های مشهود و نامشهود (ماده 149) باید روش محاسبه برخی از دارایی‌ها تغییر کند. این بخشنامه در سال 1395 به مودیان مالیاتی ابلاغ شده و تا کنون نیز در حال اجراست.

محاسبات مرتبط به دارایی ثابت می‌بایست طبق قوانین مالیاتی کشور باشد.

بخشنامه مذکور شامل دو بخش مهم است:

• جدول استهلاک دارایی‌های سرمایه‌ای مشهود و نامشهود
• روش‌ها و مقررات محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود

با مطالعه جدول قانون 151 و همچنین بخشنامه 149 متوجه خواهید شد که در نرخ و روش محاسبه استهلاک دارایی‌ها تغییرات اساسی ایجاد شده است.

جدول 151 ق.م.م شامل 38 نوع دارایی بود که این تعداد در جدول 149 با هم ادغام شده‌اند و نهایتا به 25 گروه کلی دسته بندی شده‌اند. به عنوان مثال گروه وسایل نقلیه با گروه صنایع حمل و نقل ادغام شد و ….

مطابق با تغییرات لحاظ شده در جدول 149 ق.م.م چهار تغییر وجود دارد که عبارتند از:

تغییر از روش نزولی به روش مستقیم

در این مورد «مانده دارایی مستهلک نشده، در طول باقیمانده عمر مفید خود ( مطابق با جدول 149 عمر مفید منهای مدت مستهلک شده دارایی) مستهلک خواهد شد. در شرایطی که عمر مفید یک دارایی کمتر از مدت مستهلک شده‌اش باشد، مانده ارزش دفتری در اولین سال اجرای جدول 149 قابل استهلاک خواهد بود.» ( ماده 11 بند الف بخشنامه 149)

تغییر از روش مستقیم به روش نزولی

در این مورد «مانده مستهلک نشده، طبق نرخ جدید مستهلک خواهد شد.» (بند ب ماده 11 بخشنامه 149)

تغییر مدت زمان عمر مفید دارایی در روش مستقیم

در این مورد روش محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت در هر دو جدول به صورت مستقیم است و صرفا عمر مفید دارایی در جدول 149 بیشتر یا کمتر از عمر مفید دارایی در جدول قدیمی 151 است. در این حالت نیز «مانده مستهلک نشده طی باقیمانده عمر مفید دارایی، مستهلک خواهد شد.»

تغییر نرخ مستهلک شدن دارایی ثابت در روش نزولی

در این مورد روش محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت در هر دو جدول 149 و 151 نزولی است و صرفا نرخ جدول 149 با نرخ جدول 151 متفاوت است، در این مورد نیز «مانده مستهلک نشده، طبق نرخ جدید مستهلک خواهد شد.»

نرم‌افزار دارایی ثابت سپیدار چگونه به ما کمک می‌کند؟

امروزه به لطف ورود انواع و اقسام نرم افزارهای حسابداری کار مدیران و حسابداران ساده‌تر از قبل شده است، اما هنوز هم امور حسابداری یک کسب و کار نیاز به کنترل و نظارت دائم دارد.

به همین دلیل ایجاد یک ساز و کار یکپارچه و قدرتمند به منظور نظارت صحیح در حوزه مدیریت و کنترل مناسب بر دارایی‌های ثابت و استهلاک آنها و همچنین جایگزینی سریع و به موقع دارایی‌های ثابت امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. اینجاست که جای خالی یک نرم‌افزار دارایی ثابت بیش از پیش احساس می‌شود: نرم‌ افزار دارایی ثابت سپیدار.

چرا از سیستم دارایی ثابت سپیدار استفاده کنیم؟

سیستم دارایی ثابت سپیدار، سیستمی یکپارچه و جامع است که تمامی مراحل محاسبه استهلاک اموال، نگهداری و گزارش‌گیری اطلاعات دارایی‌ها پلاک گذاری و … را مطابق با آخرین تغییرات قانونی به شکل بسیار ساده‌ای در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

با نرم افزار حسابداری سپیدار، بر اساس قوانین و استانداردها محاسبات دارایی ثابت را انجام دهید.

امکانات سیستم دارایی ثابت سپیدار عبارتند از:

• پلاک گذاری دارایی‌ها به صورت دستی یا اتوماتیک متناسب با الگوی دلخواه داده شده
• ثبت تحصیل دارایی و انجام تمامی عملیات در طول دوره دارایی‌ها به صورت گروهی از جمله نقل و انتقال، تغییر روش و نرخ، فروش، حذف، اسقاط، بدون استفاده و ….
• گزارش‌گیری فوری و دقیق به منظور مدیریت اموال با استفاده ار کارت دارایی
• ثبت اسقاط، فروش یا حذف دارایی ثابت
• ثبت زیان یا سود ناشی از عملیات در تاریخ مشخص به صورت اتوماتیک
• امکان بلا استفاده کردن دارایی ثابت و همچنین محاسبه نرخ استهلاک سی درصدی در دوره بدون استفاده و همچنین ثبت استفاده مجدد از دارایی بدون استفاده
• محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت برای هر دارایی به صورت جداگانه و در دوره دلخواه مطابق با آخرین جدول قوانین استهلاک
• ثبت و ارائه سند حسابداری محاسبه نرخ استهلاک به صورت گروهی و یا به صورت جداگانه به تفکیک هر ماه برای هر دارایی

سخن آخر در مور دارایی‌های ثابت

حال که با مفهوم دارایی ثابت یا سرمایه‌ای آشنا شدید و از اهمیت آن در اداره یک کسب و کار آگاه شدید و همچنین در جریان جزئیات بخشنامه 149 قرار گرفتید، به منظور سهولت در انجام امور حسابداری و محاسبه نرخ استهلاک، نگهداری، ثبت تحصیل دارایی، پلاک گذاری، گزارش‌گیری اطلاعات و سایر امور مربوط به دارایی‌های ثابت می‌توانید از سیستم دارایی ثابت سپیدار استفاده کنید.

در مورد محاسبات دارایی ثابت نیازمند مشاوره و راهنمایی هستید؟ با ما از طریق شماره ۷۸۱۴۸۰۰۰ در تماس باشید. همچنین می‌توانید سوالات خود را از طریق بخش نظرات بپرسید تا پاسخگوی شما باشیم.

انواع دارایی مالی

منابعی که دارای ارزش اقتصادی هستند و افراد، شرکت‌ها یا دولت‌ها مالکیت آن را در اختیار می‌گیرند و انتظار دارند آن منابع در آینده منافعی را برای آن‌ها ایجاد کنید، دارایی گفته می‌شود. دارایی‌ها به‌منظور افزایش ارزش شرکت یا بهره‌مندی از منافع حاصل از عملیات شرکت خریداری می‌شوند.

دارایی ها در حسابداری به سه گروه تقسیم میشود:

1. دارایی جاری
2. دارایی ثابت
3. دارایی نامشهود

دارایی جاری :

دارایی جاری یا وجه نقد به دارایی گفته می شود که قابلیت نقد شوندگی طی یک سال مالی را دارد.

دارایی جاری خود به سطوح حساب زیر تقسیم می شود:

• صندوق: وجه نقد موجود در شرکت
• بانک: بانکهایی که شرکت در آنها حساب دارد (مالکان شرکت نه ، خود شرکت)
• تنخواه گردان: برای پرداخت هزینه های خرد شرکت وجهی در اختیار فردی قرار می گیرد. تنخواه گردان، جهت پرداخت هزینه هایی مثل قبوض عمومی، هزینه های پذیرایی و غیره در قبال فاکتور و صورتحساب این هزینه ها میپردازد.
• اسناد دریافتنی: چک هایی که از دیگران می گیریم.
• حسابهای دریافتنی: همان طلب ما از دیگران است که سندی (چک) در مقابلش دریافت نکرده ایم.
• پیش پرداختها: وجهی که می پردازیم تا در آینده کالا یا خدماتی دریافت کنیم. مثلا در پیش فروش خودرو، شرکت وجهی را میپردازد تا در آینده خودرو بخرد.
• موجودی کالا: کالاهایی که به قصد فروش در انبار نگهداری می شوند.

دارایی ثابت:

این دارایی ها سه ویژگی دارند:

1. برای استفاده در شرکت خریده می شوند. مثل میز و صندلی و خودرو و …
2. تمام این دارایی ها به استثنا زمین، استهلاک پذیرند یعنی به مرور زمان از بین می روند.
3. قدرت نقد شوندگی کمتری نسبت به دارایی های جاری دارند.

زیر مجموعه های دارایی ثابت عبارتند از:

• زمین: قطعات زمین که متعلق به شرکت است. یعنی در انواع دارایی مالی سند مالک آن شرکت باشد.
• ساختمان: انواع ساختمان های متعلق به شرکت
• ماشین آلات: ماشینهایی که در خط تولید یا به طور کلی برای اهداف شرکت استفاده میشوند. مانند دستگاه پرس، ماشین چاپ و …
• وسایط نقلیه: خودروهای در اختیار شرکت. (ماشینهایی مانند تراکتور، لیفتراک انواع دارایی مالی و … جزء دسته ماشین آلاتند نه وسایط نقلیه(

دارایی های نامشهود:

این دارایی غیر دیدنی و ناملموس است . مانند امتیاز آب و برق . این امتیاز دارایی است چون میتواند به فروش برسد، نامشهود است چون قابل دیدن نیست.
زیر مجموعه دارایی های نامشهود عبارت است از :