انواع دسترسی مشتریان به بازارهای سرمایه
همان‌طور که در بخش اول این نوشتار بیان شد مشتریان در بازارهای سرمایه می‌توانند سفارش‌های خود را به روش‌های مختلفی به سیستم معاملات بورس ارسال کنند که شامل ارسال سفارش به‌صورت سنتی۱ (از طریق تلفن یا حضوری)، معاملات برخط۲، انواع بازار های بورس دسترسی مستقیم به بازار۳ و دسترسی حمایت‌شده۴ است. در بخش اول این نوشتار به بررسی معاملات برخط پرداخته شد. در این بخش به بررسی انواع دیگری از دسترسی مشتریان به بازار سرمایه یعنی دسترسی مستقیم به بازار و دسترسی حمایت‌شده می‌پردازیم.
علاوه بر روش سنتی و معاملات برخط، برخی از سرمایه‌گذاران (معمولاً سرمایه‌گذاران نهادی) که معیارهای تعیین‌شده توسط بورس‌های اوراق بهادار را رعایت می‌کنند، می‌توانند به‌صورت مستقیم یا حمایت‌شده به سیستم معاملات بورس دسترسی داشته باشند. در دسترسی مستقیم به بازار، زیرساخت‌های فنی مشتری از طریق یک لینک ارتباطی اختصاصی با سیستم مدیریت سفارش کارگزار۵ وصل بوده و مشتری از این طریق اقدام به ارسال سفارش به سیستم مدیریت سفارش کارگزار می‌کند که این سفارش‌ها بعد از اعتبارسنجی‌های لازم به سیستم معاملات بورس ارسال می‌شوند. همچنین در دسترسی حمایت‌شده، مشتری همانند کارگزار، مستقیماً سفارش خود را به سیستم معاملات بورس ارسال می‌کند و نیازی به ارسال سفارش به سیستم مدیریت سفارش کارگزار نیست. معیارهای لازم برای صدور مجوز دسترسی مستقیم به بازار یا دسترسی حمایت‌شده برای مشتریان در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است.
برای مطالعه متن کامل به ماهنامه بورس ویژه آذرماه ۱۳۹۹ شماره ۱۸۵ مراجعه نمایید.
بازارهای مالی بین‌المللی
بازارهای مالی با سرعت فزاینده‌ای رو به جهانی‌شدن می‌روند و به همین دلیل امروزه بررسی بازارهای مالی بین‌المللی اهمیت بالایی پیداکرده است.
ما در زندگی روزمره همواره در ارتباطی تنگاتنگ با کالاهای قابل مبادله بین‌المللی هستیم. به‌طور مثال پیراهنی ساخت ترکیه به تن داریم و با خودرویی ساخت ژاپن تردد می‌کنیم؛ اما شاید در زندگی روزانه، مبادلات بین‌المللی دارایی‌های مالی کمتر قابل‌لمس باشد، درحالی‌که ارزش معاملاتی (دلاری) بسیار بیشتری نسبت به کالاهای قابل مبادله دارد. این مبادلات در بازارهای مالی بین‌المللی صورت می‌گیرند.
بازار مالی بین‌المللی، بازار جهانی است که در آن خریداران و فروشندگان دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق قرضه، ارز، کالاها و ابزار مشتقه را سراسر مرزهای ملی مبادله می‌کنند.
مبادلات بین‌المللی در دارایی‌های مالی بسیار راحت و مطمئن است و مهم‌ترین ویژگی این بازارها تحرک بالای سرمایه در آنها است.
انواع بازارهای مالی بین‌المللی
بازار مالی بین‌المللی انتقال وجوه در سطح جهان را تسهیل می‌کند. وجوه ممکن است برای دوره‌هایی با سررسید مختلف مانند کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت منتقل شود. بازارهای مالی بین‌المللی به 5 دسته تقسیم می‌شوند؛
- بازار ارز
- بازار اوراق قرضه بین‌المللی
- بازار سهام بین‌المللی
- بازار بین‌المللی پول
- بازار اعتبار بین‌المللی
بازار ارز خارجی (Foreign Exchange Market)
بازار ارز خارجی، بازاری برای خریدوفروش ارزهای خارجی است. این بازار بخش مهمی از بازارهای بین‌المللی است و بزرگ‌ترین بازار مالی دنیا محسوب می‌شود. استقراض یا سرمایه‌گذاری در سطح بین‌المللی، نیاز به استفاده از بازار ارز برای تبدیل ارز دارد. بازار ارز درواقع وظیفه تسهیل تجارت و معاملات بین‌المللی را بر عهده دارد. درواقع دلیل به وجود آمدن این بازار تسهیل تعدیلات تراز پرداخت‌هاست.(بنا به تعریف اینوستوپدیا، تراز پرداخت‌ها یا BOP عبارت است از کلیه معاملات انجام‌شده بین نهادهای یک کشور و سایر نقاط جهان طی یک بازه زمانی معین.)
نظام اصلی مبادله ارزها از نظام استاندارد طلا ابتدا به‌نظام نرخ ارز ثابت و سپس به‌نظام نرخ ارز شناور تغییریافته است. بازیگران اصلی این بازار بانک‌های تجاری اصلی، دلالان و بانک‌های مرکزی هر کشور هستند. نکته اصلی که بازیگران این بازار باید به آن توجه کنند نرخ ارز انتظاری است.
بازار اوراق قرضه بین‌المللی
بازار اوراق قرضه بین‌المللی بخشی از بازار مالی بین‌المللی است که اوراق بین‌المللی در آن آورده و فروخته می‌شود. شرکتها ممکن است از طریق انتشار اوراق بین‌المللی وجوه بلندمدت را به ارزهای خارجی جمع کنند. اوراق قرضه خارجی و اوراق قرضه یورو دو نوع اوراق بین‌المللی هستند. بازار اوراق قرضه بین‌المللی نیز عمدتاً این اجزا را شامل می‌شود:
- اوراق قرضه غیرقابل‌تبدیل
- اوراق قرضه قابل‌تبدیل
- اوراق قرضه جهانی
- اوراق قرضه قابل بازخرید
به‌طورکلی دو نوع اوراق قرضه بین‌المللی وجود دارد:
اوراق قرضه‌ای که به واحد پول کشوری که در آن قرارگرفته است تعریف می‌شود اما توسط وام‌گیرندگان خارجی در کشور منتشر می‌شود، اوراق قرضه موازی اوراق قرضه خارجی نامیده می‌شود.
اوراق قرضه‌ای که در کشورهایی به‌غیراز کشوری که مبلغ ارزی اوراق به واحد پول آن تعیین می‌شود، به فروش می‌رسد، یوروباند (اوراق قرضه اروپایی) خوانده می‌شود. معمولاً، آنها در وجه حامل منتشر می‌شوند، پرداخت‌های سالانه داشته و شرط بازخرید نیز دارند. برخی نیز شروط قابلیت تبدیل دارند یا از مقررات نرخ متغیر پیروی می‌کنند.
70 تا 75 درصد اوراق یورو به دلار آمریکا تعیین می‌شوند.
- اوراق قرضه یورو توسط یک سندیکای چند ملیتی بانک‌های سرمایه‌گذاری ضبط می‌شود و هم‌زمان در بسیاری از کشورها قرار می‌گیرد.
- در بازار ثانویه، بازیگران بازار اغلب همان کارگزارانی هستند که گواهی اولیه را می‌فروشند.
بازار جهانی سهام
این بازار به شرکتها این امکان را می‌دهد تا سرمایه بیشتری نسبت به یک بازار داخلی جمع کنند تا سهام خود را در تعدادی از کشورهای مختلف به‌طور هم‌زمان نگه‌داری کنند. این بازارها عمدتاً بلندمدت هستند.
بازارهای سهام بین‌المللی بستر مهمی برای تأمین مالی جهانی است. آنها نه‌تنها مشارکت طیف گسترده‌ای از شرکت‌کنندگان را تضمین می‌کنند بلکه می‌توانند اقتصادهای جهانی را به سمت رونق سوق دهند.
برای درک اهمیت بازارهای بین‌المللی سهام، ارزیابی بازار و گردش مالی ابزار مهمی است.
این بازار به شرکتها این امکان را می‌دهند که تنوع سهامدارانشان را افزایش دهند و همچنین درآمدهای ارزی کسب کنند. علاوه بر این، ارائه سهام شرکتها در بازار بین‌المللی سهام منجر به شناخته‌تر شدن شرکت می‌شود. مزیت دیگر بازار بین‌المللی سهام این است که هزینه مبادله را کاهش می‌دهند.
ادغام بیشتر جهانی بازارهای سرمایه به دلایل مختلف رخ می‌دهد:
- اولاً، سرمایه‌گذاران اثرات خوب تجارت بین‌المللی را درک کردند.
- دوما، بازارهای برجسته سرمایه با حذف کمیسیون‌های ثابت معاملات ارزان‌تر شدند.
- سوما، اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات تجارت کارآمد و منصفانه را در سهام بین‌المللی تسهیل می‌کنند.
- چهارما، ابرشرکت‌های چندمیلیتی (MNCها) مزایای منابع سرمایه جدید را در سطح بین‌المللی درک کرده‌اند.
بازار بین‌المللی پول
بازار بین‌المللی پول بازاری است که معاملات ارزی بین‌المللی بین بسیاری از بانک‌های مرکزی کشورها انجام می‌شود. معاملات عمدتاً با استفاده از طلا یا دلار آمریکا به‌عنوان پایه انجام می‌شود. عملیات اساسی بازار بین‌المللی پول شامل پول وام گرفته‌شده یا وام گرفته‌شده توسط دولت‌ها یا مؤسسات بزرگ مالی است. مهم‌ترین مسئولیت بازار پول بین‌المللی تجارت ارز بین کشورهاست.
درواقع مؤسسات مالی در این بازار با پذیرش سپرده و ارائه وام به انواع ارز به شرکتها و سرمایه‌گذاران خدمات‌رسانی می‌کنند. • بانک‌های چندملیتی سعی می‌کنند نیازهای کوتاه‌مدت (کمتر از یک سال) مشتریان خود را تأمین کنند، یعنی قبول سپرده‌های MNC و وام (به‌عنوان‌مثال سرمایه در گردش) به ارزهای مختلف.
بازار جهانی بدهی
یکی از مؤلفه‌های بازار مالی جهانی بازار جهانی بدهی (بازار سرمایه وام) است. بازار جهانی بدهی یک حوزه خاص از روابط بازار است، مربوط به گردش بدهی‌های بدهی و تضمین اعتبار طلبکار برای جمع‌آوری بدهی از یک بدهکار.
بازار جهانی بدهی به دو بازار طبقه‌بندی می‌شود: بازار بین‌المللی اعتبار (بازار بدهی‌های وام بانکی) و بازار بین‌المللی اوراق بهادار بدهی که در آن ابزارهای مالی، تأیید روابط بدهی بین طلبکار و وام‌گیرنده اوراق قرضه، اسکناس و تجاری را شامل می‌شود. ویژگی اصلی چنین تقسیم‌بندی، امکان یا عدم امکان خریدوفروش آزاد تعهدات مالی یا ابزارهای مالی است. (معاملات با مبادله هزینه امروز برای آینده به‌عنوان اوراق بهادار طراحی شده است که می‌تواند هدف خریدوفروش آزاد باشد و به‌نوبه خود، معاملات اعتباری، یعنی تعهد وام‌گیرنده قبل از طلبکار، هدف خریدوفروش آزاد نیست). هر یک از بازارها یورومارکت را به عنوان بخشی از بازار بین‌المللی بدهی دربرمی‌گیرد.
چرا افراد از بازارهای مالی بین‌المللی استفاده می‌کنند؟
استفاده از شرایط اقتصادی مطلوب: هنگامی که انتظار دارند ارزهای خارجی در مقابل ارزی که در دست دارند افزایش ارزش خواهد داشت و به حصول سود از تنوع بین‌المللی فکر می‌کنند.
اعتباردهندگان به دلایل زیر اعتبار بازارهای خارجی را تأمین می‌کنند:
در نرخ بهره خارجی بالاتر سرمایه‌گذاری کنند. هنگامی که انتظار دارند ارزهای خارجی در مقابل پول خود افزایش ارزش خواهد داشت و به حصول سود از تنوع بین‌المللی فکر می‌کنند.
وام‌گیرندگان اقدام به استقراض در بازارهای خارجی می‌کنند زمانی که: در نرخ بهره خارجی پایین‌تر سرمایه‌گذاری کنند و انتظار دارند ارزهای خارجی در مقابل پول خود کاهش ارزش خواهد داشت.
جمع‌بندی
به‌طور خلاصه می‌توان گفت که بازارهای مالی بین‌المللی به دلیل کمک به تسهیل مبادلات و با تسهیل تأمین مالی به وجود انواع بازار های بورس می‌آیند. در دنیای امروز نیاز به حضور بیش‌ازپیش این بازارها احساس می‌شود.
به‌طورکلی بازارهای مالی بین‌المللی را می‌توان به سه دسته کلی: بازار ارز خارجی، بازار بین‌المللی سرمایه و بازار بین‌المللی پول تقسیم کرد.
بازار بین‌المللی پول محلی برای ابزار کوتاه‌مدت مبادله می‌شود و در بازار بین‌المللی، سرمایه ابزار بلندمدت مبادله می‌شود.
دو عاملی که بر تصمیم‌گیری‌های مشارکت‌کنندگان در بازارهای مالی اثر می‌گذارد عبارت‌اند از: نرخ ارز انتظاری و نرخ بهره.
مهم‌ترین ویژگی بازارهای مالی بین‌المللی تحرک بالای سرمایه است. از سویی دیگر عمق این بازار زیاد است که به معنای حضور مشارکت‌کنندگان بسیار در این بازارهاست. در بازارهای مالی بین‌المللی ابزارهای مختلفی برای پوشش ریسک وجود دارد که استفاده از هریک از آنها نیازمند فراگیری دانش تخصصی می‌باشد.
انواع بازار و مشتری‌های آن
بازار واژه‌ای است که امروزه در بسیاری مجالس از آن سخن به میان می‌آید, بدون آن که در انواع بازار های بورس نظر گرفته شود که در حقیقت بازار چیست و چه تاثیری در تصمیمات مهم اقتصادی و اجتماعی و غیره می‌گذارد, برای مثال بسیار شنیده می شود که بازار تلفن همراه رو به رشد است, بازار فلان اتومبیل کساد است و یا بازار بورس ارزش سهام شرکت یا کارخانه‌ای پایین آمده است, اما واقعیت ین است که حتی عادت به کار بردن این کلمات و جملات نیز نیاز به اطلاعاتی در این خصوص دارد.هر چند واژه بازار نمایانگر مفهوم و معنای خود است, اما عالمان علم اقتصاد، بازار را مکان فیزیکی که خریداران و فروشندگان برای مبادله کالا و خدمات دور هم جمع می‌شوند, می‌دانند. به عبارت بهتر به معنای کل خریداران (مشتریان اعم از حقیقی و حقوقی) و فروشندگان (شرکتها و کارگاه‌های تولیدی) کالای خود را مبادله می‌کنند. بنابراین بازار اتومبیل شامل فروشندگان اتومبیل (خودروسازان) و خریداران (مشتریان و مصرف کنندگان) است.گاه بازار صورتی بالقوه و گاه بالفعل به خود می‌گیرد که در صورت بالقوه بودن نیز بازار تابع شرایط محیط است. در وضعیت اقتصادی شکوفا و در حال رشد بازار بالقوه کاملاً متفاوت از بازار بالقوه در شرایط رکود اقتصادی است, اما در رابطه با شرکتها در صورتی که گفته شود بازار بالقوه است به معنای حد نهایی تقاضا برای محصول است. این امر زمانی حاصل می شود که فعالیت‌های بازاریابی شرکت نسبت به رقبا افزایش یابد و به بالاترین حد خود برسد. در این صورت مدیریت بازرگانی شرکتها نیروی خود را روی بهترین مناطق سرمایه‌گذاری کرده, بودجه مربوطه را به نحو مطلوب و بهینه میان این مناطق تقسیم می‌کنند. که لازمه این امر تشخیص بازار بالقوه مناطق و میزان تقاضا برای کل صنعت در این مکان برآورد می‌شود در کشورهای پیشرفته, برای هر صنعت, سازمان‌هایی وجود دارند که سهم هر شرکت را برای هر صنعت برآورد می‌کند و شرکتها باید طبق آن سهم حرکت کرده و بازار خود را نسبت به رقبا حفظ کنند یا حداقل همراه آنها باشند. البته موقعیت کالا در بازار و پایگاهی که کالا در ذهن مشتریان در مقایسه با رقبا دارد, نیز در این امر تاثیر گذار است.هر کالایی ممکن است از جهت یک یا چند صفت در بازار مشهور شود. به عنوان مثال زمانی که یک اتومبیل در ذهن مصرف کنندگان به عنوان یک خودرو محکم در نظر گرفته شود, این صفت موقعیت آن کالا را در بازار مشخص می‌کند.بازارها هر چند به دو صورت بازار کالا, نوع کالایی که در بازار به فروش می‌رسد و بازار عوامل تولید, بر حسب تولیدکنندگان نیز می‌توانند تقسیم بندی شوند, اما به طور کلی بازارها به شکل بازار رقابت کامل, رقابت ناقص, رقابت انحصاری, بازار بین‌المللی و بازارهای چند ملیتی تقسیم بندی می‌شوند.
● بازار رقابت کامل:
در این گونه بازار تعداد زیادی از فروشندگان, کالاهای مشابهی را به تعداد زیادی از خریداران عرضه می‌کنند. از نظر اقتصادی هر گاه مبادله‌ای انجام می شود, یک نوع بازار ایجاد شده است. در بازار آنچه که بسیار دارای اهمیت است و پایه و اساسی برای ایجاد بازار است وجود عرضه و تقاضا است. عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت کالا به شمار می روند. هر چند که قیمت کالاها از نظر مشتریان بسیار مهم است و از دید آنها پوشیده نیست و بر حسب میزان و تعادل قیمت‌ها کالاها از سوی مشتریان خریداری می‌شوند. اگر مصرف کننده قادر به پرداخت هزینه کالا نباشد در حقیقت تقاضای او در بازار نادیده گرفته می شود و به عبارت دیگر تقاضایی برای اکتساب کالا نمی‌تواند داشته باشد. بنابراین مصرف کنندگان تقاضای خود را بر حسب قیمت تغییر می‌دهند. تولیدکنندگان نیز برای این که روند تولیداتشان مقرون به صرفه باشد باید عوامل تولید در دسترس خود را طوری با یکدیگر ترکیب کنند که بیشترین میزان تولید را با حداقل هزینه به دست آورند تا با فروش تولیدات خود سود قابل توجهی به دست آورده و بازار را در دست گیرند. در این بازار عواملی موثرند که از آن جمله همگن بودن کالاهاست. به این معنا که کالاهای واحدهای تولیدی در یک صنعت خاص در بازار کاملاً مشابه هستند به طوری که خرید از هر واحد تولیدی برای مصرف کنندگان بی تفاوت است. از آنجا که کالاهای تولیدی مشابه هستند, هیچ خریداری حاضر به خرید کالا با قیمت بالا نسبت به سایر واحدهای تولیدی نیست.
● تعداد زیاد تولیدکننده
تعداد فروشندگان و یا تولیدکنندگان بسیار زیاد است که مقدار فروش هر کدام از آنها نسبت به کل میزان فروش بازار ناچیز است لذا فروشندگان به تنهایی قدرت در تعیین و یا تغییر جهت بازار ندارند.
● تعداد زیاد مصرف کننده
در بازار رقابت کامل تعداد خریداران و مشتریان زیاد است, اما خرید آنها در مقایسه با خرید در بازار ناچیز است و لذا مصرف کنندگان و مشتریان نیز به تنهایی تاثیری در تعیین و یا تغییر قیمت کالا در بازار ندارند.
البته این عوامل در بازار رقابت کامل بسیار اهمیت دارند. برای کاملتر شدن این عوامل می‌توان از سیال بودن عوامل و صنایع تولیدی در بازار, شفافیت بازار و حداکثر سود مطلوبیت در بازار را نیز نام برد.
● بازار انحصاری:
بازارهای انحصاری نیز دارای شرایطی خاص هستند و این بازار برای کالاهایی همگن تنها یک فروشنده وجود دارد، قیمتی برای فروش کالا تعیین شده است که ورود برای سایر واحدهای تولیدی به بازار سود آور نیست و یا واحد تولیدی موجود عرضه و فروش مواد اولیه اساس برای تولید کالا را کنترل می‌کند. گاه نیز با روش تولید و تکنولوژی لازم برای تولید، کالا را در انحصار خود درمی‌آورد. همچنین گاهی از طرف دولت اجازه تولید انحصاری کالا را انواع بازار های بورس داشته یا به وسیله مقررات بازرگانی به وسیله دولت از واحد تولیدی حمایت می‌شود. البته قیمت کالا در بازار انحصاری برای انحصارگر به دلیل وجود یک عرضه کننده ثابت نیست. در این بازار واحد تولیدی انحصارگر در رابطه با قیمت کالا و رابطه میزان تولید کالا دو نوع تصمیم‌گیری اتخاذ می‌کند. اول آنکه می‌تواند قیمت کالای تولید شده را تعیین کند و تعیین مقدار فروش براساس این قیمت را برای حداکثر سود به عهده تابع تقاضای بازار بگذارد. دوم آنکه می‌تواند مقدار فروش را تعیین کند و اجازه دهد تابع تقاضای بازار قیمتی را تعیین کند که به ازای آن سود تولید کننده به حداکثر برسد. انحصارگر که صاحب بازار انحصاری است زمانی بازار را در حالت تعادل می‌داند که حداکثر سود را در کوتاه مدت به دست آورد. کسب حداکثر سود متوسط انحصارگر زمانی عملی می‌شود که بتواند میزان تولید را انتخاب کند که به ازای آن تابع درآمد نهایی مساوی با قیمت حداکثر سود است.
● بازار رقابت انحصاری:
در بازار رقابت انحصاری کالای فروشندگان بیشمار به جای اینکه با هم مشابه باشند از نظر کیفیت و یا بسته بندی با یکدیگر متفاوت است. در این بازار هدف جلب و جذب مشتری است. فروشندگان که همان واحدهای تولیدی هستند باید قیمت‌هایی را تعیین کنند که بتوانند مشتریان بیشتری را جلب و جذب کنند، زیرا در غیر این صورت مشتریان به کالاهایی با کیفیت مشابه و یا پایین‌تر، اما ارزان قیمت‌تر مراجعه می‌کنند. در این زمان است که رقبا بازار را به دست می‌آورند. در این بازار نقش تبلیغات و آگهی‌ها نمایان می‌شود و واحدهای تولیدی برای ایجاد تمایز و تفاوت میان کالاها و خدمات خود و سایر تولیدکنندگان به آگهی‌های تجاری متوسل می‌شوند. هرچند این سازمان و شرکتها هزینه‌هایی برای جلب مشتریان متحمل می‌شوند، اما پس از مدت زمان کوتاهی با سودآوری بالا این هزینه جبران می‌شود که به این ترتیب تعادل در بازار رقابت انحصاری به وجود می‌آید.
● بازار چند قطبی:
این بازار در اغلب جوامع صنعتی، یعنی چند عرضه کننده در مقابل تعداد کثیری تقاضا کننده یا مشتری قرار گرفته‌اند. البته در بخش تولید چند فروشنده، تقاضای انبوه خریداران را به نحوی برآورده می‌کنند که اتخاذ سیاست هر یک از آنها در وضع بازار و وجود دیگر فروشندگان موثر باشد، در چنین حالتی بازار چند قطبی ایجاد می‌شود. تولیدکنندگان در این نوع بازار می‌توانند تاثیر زیادی بر قیمت بازار گذارند، اما نمی‌توانند به طور مستقل قیمت کالا را تعیین کنند. باید عکس‌العمل رقبا را در نظر گیرند، زیرا الگوی واکنش رقبا در این حالت می‌تواند اشکال زیادی به خود گیرد. به عنوان مثال حالتی از بازار چندقطبی می‌تواند وجود داشته باشد که در بنگاه‌های اقتصادی تصمیم به توافق با یکدیگر بگیرند که وضعیتی شبیه انحصار ایجاد می‌شود. در این حالت مقدار تولید، فروش و قیمت کالا مشابه وضعیت انحصاری تعیین می‌شود.
● بازار بین‌المللی:
در پنجاه سال گذشته، گسترش مبادلات کالا آن هم تا این انواع بازار های بورس اندازه که فاصله و مسافت فرهنگ‌ها را به چند گام تبدیل کرده، به ذهن هیچ انسانی خطور نمی‌کرد. هر چند امروز همه این کم و بیش در همه جای دنیا اتفاق افتاده است. شعار خودکفایی، جای خود را به شعارهایی نظیر تلاش برای یافتن جایگاهی مناسب در بازار بین‌المللی داده است. با توجه به این مسائل سازمان باید به صورت و شکلی از درک کامل محیط بازار بین‌المللی برسند. این بازار در دو دهه اخیر تغییرات شگرفی داشته است که موجبات ایجاد فرصت‌ها و موانع بسیاری شده است. حجم مبادلات بین‌المللی در صنایع اتومبیل سازی، الکترونیک و غیره رشد چشمگیری داشته است. شرکت‌های چند ملیتی علاوه بر گسترش فعالیت‌های بازار یابی خود، امکانات تولید خود رد کشورهای مختلف را افزایش داده‌اند که این گونه شرایط موجب ایجاد اقتصاد صنعتی در کشورهای جهان شده است و جهان را به سوی صنعتی شدن می‌کشاند. برخی کشورها صادرکنندگان عمده کالاهای صنعتی و سرمایه هستند. آنها مبادلات بسیاری با هم انجام می‌دهند و واردکنندگان مواد خام و کالاهای نیمه ساخته به شمار می‌آیند. همچنین این کشورها یا واردکنندگان بازار خوبی برای کالاهای صنعتی با ارزش افزوده کم و انواع گوناگون کالاهای مصرفی‌اند. هر انواع بازار های بورس چند بسیاری از کشورهای دنیا در تلاش هستند که از رقبا پیشی گیرند و بازار صادرات را به دست آورند.
● بازارهای چندملیتی:
شرکت‌های غول آسای چند ملیتی دست به ابداع یک سیستم کل زده‌اند. هر گاه که منع قانونی و فرهنگی برای فعالیت آنها وجود نداشته، آنها اهمیت مرزهای ملی را به حداقل رسانده‌اند و استراتژی‌های خود را بیشتر بر حسب جنبه‌های اقتصادی جهان ایجاد کرده‌اند. این شرکتها تا حدود زیادی غیر سیاسی هستند و بیشتر به منافع سهامداران خود در هر نقطه که باشند علاقه‌مندند، تا منافع یک کشور خاص، چنانچه شرکتی به فروش مواد دارویی اشتغال دارد سودآورترین روش کار این است که استراتژی خود را بیشتر بر اساس بازارهای بین‌المللی طراحی کند تا بازار خاص یک کشور، هرچند آنچه که گفته شد تنها مثالی برای روشن شدن مطلب بود.این سیستم موجب شناخت بازارهایی می‌شود که به صورت بالقوه می‌تواند محصولات شرکت را جذب کرده یا شرکت خود را با ویژگی‌های آن بازار تطبیق دهد. در این بازارها ممکن است تنها احتیاج به سرمایه‌گذاری در تسهیلات تولیدی باشد. اگر بازار بالقوه مناسب سرمایه‌گذاری باشد این کار باید انجام شود. عوامل سیاسی و اجتماعی چنانچه به سودآوری قضیه تاثیر داشته باشند باید مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین بازار از بخش‌های ناهمگن از مصرف کنندگان تشکیل می‌شود. هدف از اینکه بازارها دسته بندی می‌شوند نیز شناسایی گروه‌های هم نیاز و هم پسند یا هم سلیقه در میان مشتریان است. در همه حال مشتریان حرف اول را می‌زنند و بازار بر اساس نظرات آنها تشکیل، تغییر و تداوم می‌یابد.
● مکانیسم بنیادین بازار:
در اقتصاد مبتنی بر بازار، تصمیم‌گیری در باره اختصاص منابع، توسط تعداد بیشماری تولیدکننده و مصرف کننده مستقل انجام می‌شود. در این میان تغییر سلیقه مصرف کنندگان از جمله این مکانیسم‌هاست که پیدایش تغییر در سلیقه مصرف کنندگان موجب می‌شود تااز طریق مکانیسم قیمت‌ها، تخصیص منابع تولید نیز با این تغییر هماهنگ شود. در این میان شناخت بازار کالا به افراد کمک می‌کند تا به این امر واقف شوند که چه چیزی تولید کنند و دیگر سخن این که قیمت در بازار به منزله صدور علایم انجام وظیفه می‌کند. قیمت‌ها با صدور علایمی سبب می‌شوند تا مقدار مصرف و تولید این کالا در برابر تغییرات قیمت واکنش نشان دهند.
بنابراین قیمت‌ها در بازار به تولیدکنندگان نشان می‌دهند تا چه کالا و خدماتی تولید کنند و به مصرف کنندگان تعیین می‌کنند خرید چه کالایی و استفاده از چه خدماتی برای آنها مقرون به صرفه است.
● مکانیزم‌های بازارهای بین‌المللی:
مکانیزم‌های بازارهای بین‌المللی با بازارهای داخلی متفاوت است. در آنها مسائلی همچون: موازنه پرداخت‌های بین‌المللی، ارز خارجی، تعرفه و سود گمرکی کالاهای وارداتی، شیوه‌های بسیار گوناگون امور اعتبارات، شیوه‌های مختلف انتقال حق مالکیت کالاها از چه طریق تجارت متقابل و شیوه‌های گوناگون حمل و نقل مطرح است.
● بازار خودرو کشور:
با توجه به هزینه‌های سنگین واردات خودرو و قطعات یدکی آنها به نظر می‌رسد که این آزادسازی بتواند به تمام نیازهای منطقی کشور پاسخ دهد. لذا بازنگری در قسمت خودرو برای بهینه سازی آن ضروری است و صنعت خودروسازی در کشور نزدیک به نیم قرن سابقه فعالیت دارد. با این وجود صنعت خودرو کشور در چند سال اخیر توسعه درخور توجهی داشته و بخش اعظم نیازهای بازار داخلی را تامین و در بازارهای منطقه برای صدور حضور یافته است این پیشرفت‌ها برای اقتصاد ایران درخور توجه است.
انواع بازار های بورس
با ارزش‌ترین دارایی در بازار سهام، اطلاعات است. در اصل بازار بورس هنگامی کارا است که اطلاعات مرتبط آزادانه و با حداقل هزینه وحداکثر سرعت در اختیار افراد ذینفع قرار گیرد. نتایج این مطالعه نشان داد که کاربران در بازار بورس معتقدند که از میان انواع اطلاعات درونی( مالی، سرمایه‌ای، فعالیت شرکتها ) واطلاعات بیرونی مرتبط به شرایط سیاسی- اقتصادی، اطلاعات مربوط به فعالیت شرکتها از اهمیت کمتری برخوردار است و اطلاعات مالی، سرمایه‌ای و بیرونی اهمیت یکسانی دارد. همچنین از میان انواع اطلاعات مالی، درآمد هر سهم و از میان انواع اطلاعات سرمایه‌ای، اطلاعات مربوط به تغییرات سرمایه با سهولت بیشتری در اختیار کاربران است. اطلاعات مربوط به وضع سیاسی کشور از میان انواع اطلاعات بیرونی بیشتر مورد توجه کاربران در بازار بورس است. لازم به توضیح است اطلاعات موجود در این مقاله از طریق توزیع پرسشنامه در سال 1384 به دست آمده است.
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Parastesh N. An Evaluation of Relative Significance and the Easy Access to Information in Tehran Stock Exchange. qjerp. 2009; 16 (48) :5-20
URL: http://qjerp.ir/article-1-316-fa.html
پرستش نسرین. ارزیابی اهمیت نسبی و سهولت دسترسی به انواع اطلاعات در بازار بورس تهران. فصلنامه پژوهش ها وسیاست های اقتصادی. 1387; 16 (48) :20-5
معرفی بازار بورس و انواع آن در ایران
چند وقتی است که بازار بورس در ایران دوباره در حال رونق گیری است و افراد زیادی به فکر سرمایه گذاری در این بازار افتاده اند.
ممکن است برخی از دوستان و اطرافیانتان به شما سرمایه گذاری در این بازار را پیشنهاد دهند و برخی دیگر آن را بسیار پیچیده و پر ریسک تلقی کنند.
برای شروع سرمایه گذاری در بازار های مختلف لازم است که در ابتدا آن بازار را به خوبی بشناسیم و با تمام پیچ انواع بازار های بورس و خم هایش آشنا شویم و بعد پول خود را در آن بازار سرمایه گذاری کنیم.
اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که به فکر شروع سرمایه گذاری در بازار بورس هستید اما اطلاعات کافی را از این بازار ندارید پیشنهاد می کنیم که در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
ما در این مقاله قصد داریم ابتدا بازار بورس را تعریف کنیم و سپس به معرفی انواع بازار بورس در ایران می پردازیم.
بازار بورس چیست؟
بورس در اصل واژه ای فرانسوی به نام کیف پول است.
برای تعریف واژه بازار بورس ابتدا بهتر است کمی با معنای بازار آشنا شویم.
بازار در واقع مکانی است که در آن خرید و فروش و معامله انجام می شود.
زمانی که شرایطی فراهم شود تا بتوان بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار کرد می توان گفت بازار شکل گرفته است.
این شرایط برای انجام خرید و فروش یا معامله بین افراد می تواند به صورت فیزیکی یا بر بستر اینترنت باشد.
بورس نیز یک بازار است که در آن معامله های مختلفی صورت می گیرد.
انواع بازار بورس کدام اند؟
بازار بورس به چند دسته اصلی تقسیم می شود که در هر کدام معاملات مختلفی صورت می گیرد اما بورس در ایران به 4 گروه اصلی تقسیم می شود:
1 – بورس اوراق بهادار تهران
یکی از مهم ترین بخش های بورس که اغلب افراد در این قسمت فعالیت می کنند بورس اوراق بهادار است.
در این بازار سهام انواع شرکت ها و یا سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خرید و فروش می شود.
می توان گفت پرسابقه ترین بازار بورس در ایران بورس اوراق بهادار تهران است که از سال 1345 در حال فعالیت است.
خرید و فروش سهام شرکت ها در بورس اوراق بهادار طبق قوانین و ضوابط خاصی انجام می شود و تعیین قیمت سهم ها در بازار بورس بر اساس میزان عرضه و تقاضا صورت می گیرد.
شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس طبق شاخص های خاصی مثل سود دهی ، سرمایه ثبت شده ، شفافیت و . رتبه بندی می شوند و به دو دسته بازار اول و دوم تقسیم می شوند.
خود بازار اول نیز از دو بخش تابلو اصلی و تابلو فرعی تشکیل شده است.
2 – فرابورس
شرکت هایی که توانایی راه یابی به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند می توانند در بازار دیگری به نام فرابورس سهام خود را معامله کنند.
در کشور های طراز اول جهان شرکت هایی که شفافیت مالی لازم را ندارند و یا سود دهی کمتری نسبت به بورس اوراق بهادار دارند در بازار فرابورس شروع به فعالیت می کنند.
اما بازار فرابورس ایران با ایجاد بستری مناسب برای شرکت هایی که توانایی فعالیت در بازار بورس اوراق بهادار را ندارند از سال 1388 شروع به فعالیت کرد.
فرابورس ایران طبق یک دسته بندی به بازار های اول ، دوم ، سوم و بازار پایه ( زرد ، انواع بازار های بورس نارنجی ، قرمز ) تقسیم می شود.
شرکت ها بر اساس ریسک سرمایه گذاری ، سود دهی ، میزان شفافیت و . در یکی از این دسته ها قرار می گیرند.
3 – بورس کالا
سومین نوع از بازار بورس ایران ، بورس کالا است که در آن تعداد زیادی از عرضه کنندگان ، کالای خود را عرضه می کنند و پس از قیمت گذاری آن توسط کارشناسان مورد نظر به خریداران عرضه می شود.
در این بورس غالبا کالا های خام و فرآوری نشده ای مانند گندم ، برنج ، زعفران ، فلزات و . داد و ستد می شود.
بورس کالا شامل قرار داد های مختلفی است و برای اشخاصی که می خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت ها در امان باشند و یا از نوسان قیمت ها استفاده کنند توصیه می شود.
4 – بورس انرژی
بورس انرژی آخرین دسته از انواع بازار بورس در ایران به شمار می رود و با سنی در حدود 7 سال جوان ترین بازار بورس در ایران محسوب می شود.هدف از تشکیل این نوع بورس ، عرضه محصولاتی نظیر نفت و مشتقات نفتی ، برق ، گاز ، زغال سنگ و هرنوع کالایی است که پایه انرژی داشته باشد.
بورس انرژی از دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه تشکیل شده است.
تفاوت اصلی این دو بازار در این است که در بازار فیزیکی کالا ها مورد معامله قرار می گیرند اما در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر این کالا ها معامله می شوند.
سخن اخر
انواع بورس در ایران که شامل 4 دسته اصلی می شود نهایت سعی خود را انجام می دهد تا بتواند انواع سرمایه گذاران خرد و کلان را در بازار سرمایه پوشش دهد و سرمایه گذارانی از هرقشر را پذیرا باشد.
اما مهم انواع بازار های بورس ترین نکته ای که در مورد سرمایه گذاری در این بازار باید در نظر داشت ، در اختیار داشتن اطلاعات کافی از آن و مشاوره با افراد حرفه ای و با تجربه است زیرا یک سرمایه گذاری اشتباه ممکن است تمام دارایی شما را از بین ببرد.
دیدگاه شما